Β. 69. Ένα "Διαμάντι" επικεφαλής του Βυζαντινού Μουσείου 
Ο Αδαμάντιος Αδαμαντίου (γενν. 1875- πεθ. 1937) θεωρείται από τους σημαντικότερους Έλληνες μελετητές του Βυζαντινού πολιτισμού. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Πανεπιστήμιου Αθηνών και δίδαξε στην Ερμούπολη της Σύρου και στο Ταιγαρόνκ της Ρωσίας στην Ελληνική σχολή. Μελέτησε στις βιβλιοθήκες και τα Μουσεία Μόσχας και Πετρουπόλεως κυρίως τη Βυζαντινή τέχνη και αρχαιολογία. Στη συνέχεια (1900) σπούδασε με κρατική υποτροφία στην Ecole Normale Superieure στο Παρίσι.

Τα κατοπινά χρόνια, διετέλεσε τακτικός καθηγητής της βυζαντινής τέχνης και του βυζαντινού πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1912-1937) και πρώτος διευθυντής του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου στην Αθήνα (1914-1923).

Ο Αδαμάντιος Αδαμαντίου (1875-1937)

Επίσης, εργάστηκε για την προστασία και τη συντήρηση πολλών βυζαντινών μνημείων (στον Μιστρά, τα Μετέωρα, το Γεράκι και το Δαφνί). Συνεργάστηκε και με τον καθηγητή Σπ. Λάμπρου για την καταγραφή και σύνταξη καταλόγου των χειρογράφων των μονών του Αγ. Όρους.

Έγραψε, τέλος, πολλές μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εισήγαγε τη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού και της βυζαντινής τέχνης στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας.  Ενδεικτικά έργα αποτελούν τα εξής: Βυζαντινά μνημεία της Ηπείρου, Χρονικά του Μορέως, Τηνιακά Παραμύθια, Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, Αγνείας πείρα της Θεοτόκου, Αλεξανδρινός Πολιτισμός κ.α.

Σχετικά με το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, ας θυμηθούμε ότι ιδρύθηκε το 1914 με τον Νόμο 401. Διοικείται από Εφορευτική Επιτροπή με επικεφαλής τον πρίγκιπα Νικόλαο και διευθυντή, όπως προαναφέρθηκε, τον καθηγητή Αδαμάντιο Αδαμαντίου.

Δέκα σχεδόν χρόνια μετά (1923), ο βασικός πυρήνας των συλλογών του είχε ήδη σχηματισθεί. Η συλλογή γλυπτών δημιουργήθηκε από έργα που είχαν περισυλλεχθεί από τα μνημεία της Αττικής και είχαν συγκεντρωθεί στο Θησείο και στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Οι συλλογές εικόνων, μικροτεχνίας, χειρογράφων και υφασμάτων συγκροτήθηκαν τόσο από αγορές και δωρεές έργων, όσο και από την κατάθεση κειμηλίων που προέρχονταν από μονές της Ελλάδας και από διαλυμένες ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.

Πηγή: Οι ιστοσελίδες του Υπουργείου Πολιτισμού για το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και των εκδόσεων Πελεκάνος («Χρονικά του Μορέως») για τον Αδαμάντιο Αδαμαντίου.

Β. 68.  Η Ελευθερία του Τύπου 
Ένα από τα νομικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των ανθρώπινων κοινωνιών είναι και η ελευθερία της έκφρασης διά του Τύπου. 

Η Παγκόσμια, λοιπόν, Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, που τιμάται στις 3 κάθε Μάη, έχει τις ρίζες της στους Αφρικανούς δημοσιογράφους  που, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου (Νοέμβρης 1989) και την κατάρρευση των περιορισμών των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην Ανατολική Ευρώπη, αναζήτησαν την αντίστοιχη πρόοδο στην ήπειρό τους. Εργάστηκαν  με την ΟΥΝΕΣΚΟ για την οργάνωση σεμιναρίου το 1991 στην Ναμίμπια, αποτέλεσμα του οποίου ήταν η  Δήλωση ορόσημο του Γουίντχουκ για ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η οποία - δυο χρόνια αργότερα -  ενέπνευσε με την σειρά της τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ να ανακηρύξει την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου.

Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα των Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα, η Ελευθερία του Τύπου υποχώρησε το 2015 στην 89η θέση από την 91η που βρισκόταν το 2014.

Την τελευταία δεκαετία, εξάλλου, περισσότεροι από 800 δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι σε ΜΜΕ παγκοσμίως έχουν σκοτωθεί ή δολοφονηθεί κι η πλειονότητά τους δεν είναι πολεμικοί απεσταλμένοι ή ανταποκριτές.

Πέφτουν θύματα σε μη εμπόλεμες ζώνες από παραστρατιωτικούς πυρήνες, οργανωμένες ομάδες εγκληματιών, η και τοπικών αστυνομικών αρχών.

Συλλαμβάνονται, διώκονται, απάγονται, υφίστανται ξυλοδαρμούς κι επιθέσεις, που μπορούν να φθάσουν ακόμη και σε δολοφονίες.

Πηγή: Οι σχετικές ιστοσελίδες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου.

Β. 67.  Η αποτροπή εμφυλίου πολέμου το φθινόπωρο του 1944 στην Κρήτη

Η προσφορά της Κρήτης στα χρόνια της Ιταλογερμανικής Κατοχής (1941-1944) δε μετριέται μονάχα με τα αντίποινα των καταχτητών σε ανθρώπινες ψυχές αθώων αμάχων και παράτολμων αντιστασιακών σαμποτέρ ή με τις βιβλικές καταστροφές ιστορικών περιοχών σε ολόκληρη τη μεγαλόνησο (Ανώγεια, Αμάρι, Αγ. Βασίλειος, Κάντανος, Βιάννος, Ιεράπετρα, Μεσαρά, κ.α.).

Η ηρωική μάχη της Κρήτης (Μάιος 1941), η από πολύ νωρίς οργάνωση αντάρτικων ομάδων κι η ενεργός δράση τους, η ριψοκίνδυνη απαγωγή του στρατηγού Κράιπε (Απρίλιος 1944) μιλούν, επίσης, εύγλωττα για την παλικαριά των Κρητικών. 

Κρητικοί αντάρτες στα χρόνια της
Γερμανοϊταλικής κατοχής (1941- 1945)

Πώς, όμως, απετράπη ο εμφύλιος πόλεμος στην Κρήτη μεταξύ ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρήτης/ Εθνικόφρονες) και Ε.Α.Μ. (Αριστερά), τις ημέρες που εγκατέλειπαν τη μεγαλόνησο οι Γερμανοί για να την παραδώσουν ελεύθερη στους Έλληνες; Ενώ, λοιπόν, στην υπόλοιπη χώρα οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει κι η ατμόσφαιρα μύριζε «μπαρούτι» εμφυλίου συρράξεως, η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου στέλνει στο Ηράκλειο ως στρατιωτικό διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Ανδρέα Νάθενα, με σκοπό να αποτρέψει αδελφοκτόνα σύγκρουση μεταξύ ΕΟΚ- Ε.Α.Μ..

Ο Νάθενας τα κατάφερε και στην ημερήσια διαταγή του στις 15 Σεπτεμβρίου 1944 ανακοινώνει πως, μολονότι η πόλη του Ηρακλείου ήταν ακόμη υπό γερμανική κατοχή, τη μέρα αυτή έγινε κοινή συνεδρίαση των δυο αντιστασιακών οργανώσεων, που συγκρότησαν διμελή (ένα μέλος από κάθε πλευρά, ο Θεοδωράκης Ε. από το Ε.Α.Μ. κι ο Καζαντζάκης Ι. από την ΕΟΚ) Επιτροπή, με σκοπό , όταν θα έφευγαν οι καταχτητές, να τηρηθεί η έννομος τάξη και να μη σημειωθούν αρχοθηρίας συγκρούσεις μεταξύ τους.

Για την Ιστορία και για να δουν όσοι δεν την (ανα)γνωρίζουν την ανωτερότητα των Κρητικών παραθέτουμε επί λέξει το επίμαχο σημείο της διαταγής της 15/9/1944, που μαρτυρεί τη διάθεσή του για παραμερισμό των φιλοδοξιών και συμβιβασμό: «...Πάσαι αι ανταρτικαί ομάδες, στρατ. οργανώσεις και λοιπαί ένοπλοι δυνάμεις να υπακούωσι εις τας διαταγάς της στρ. διοικήσεως και εκτελώσι ταύτας συμφώνως προς τους στρατιωτικούς κανονισμούς... Εκείνος όστις ήθελε προβή εις αντεκδικήσεις ή οπωσδήποτε ήθελε δώσει αφορμήν εις δημιουργίαν ανωμαλιών εις βάρος της ησυχίας και της ποθητής γαλήνης του λαού θα θεωρήται εγκληματίας και ως τοιούτος διώκεται συμφώνως προς τους νόμους του Κράτους. Να παύσωσι οι εκτελέσεις υπό ανευθύνων ατόμων, διότι πολλάκις συμβαίνει να παθαίνωσι αθώοι άνθρωποι αντί των κακών, καθότι δέον να αποδεικνύεται πάσα ενοχή διά αληθών στοιχείων... Έχω δε την ελπίδα -καταλήγει ο Νάθενας- ότι θα επικρατήση τάξις και πειθαρχία προς το συμφέρον όλων μας.»

Έτσι, χάρη στην πρωτοβουλία του στρατιωτικού διοικητή, επετεύχθη εθνική ενότητα στο νομό Ηρακλείου και δεν διεταράχθη η ισορροπία στη μαρτυρική Κρήτη ως τις 12 Δεκεμβρίου 1944, που εγκατέλειψαν οι Γερμανοί το Ηράκλειο, την ώρα που στην Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα άρχισαν να πέφτουν οι πρώτες σφαίρες του πολυαίμακτου κι ανώφελου εν τέλει εμφυλίου μεταξύ των δυνάμεων του Ε.Α.Μ. και των ξενόφιλων κυβερνήσεων της κεντροδεξιάς.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
1. Κωνσταντίνου Αβτζιγιάννη, Η Εθνική Αντίσταση στην Κρήτη 1941 – 1945.
2. Η Κρήτη υπό Κατοχή: Η Μάχη της Κρήτης και η Εθνική Αντίσταση, Κατοχή και δοσιλογισμός, 2017Συγγραφέας: Δημοσθένης Κούκουνας

Β. 66. Ο "Μαύρος Απρίλης" του 1941

Από τις 6 Απριλίου 1941 με τη Γερμανική επίθεση και προέλαση στα Βαλκάνια, στη "γραμμή Μεταξά" είχαν συμπτυχθεί ως ΤΣΑΜ (Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας) -υπό τον αντιστράτηγο Κ. Μπακόπουλο- 3 ελληνικές μεραρχίες πεζικού και μία μηχανοκίνητη. Στις 9/4 η αντίστασή τους κάμπτεται.

Οι Γερμανοί μέχρι τις 9 Απριλίου, όταν η  Β' γερμανική θωρακισμένη μεραρχία -εισορμώντας από την κοιλάδα του Αξιού- εισέρχεται θριαμβεύτρια στη Θεσσαλονίκη και το ΤΣΑΜ,  μετά από διαταγή του τότε Έλληνα αρχιστρατήγου και μεταπολεμικού πρωθυπουργού Αλ. Παπάγου, καταθέτει τα όπλα στους Ναζί, είχαν συναντήσει την ισχυρότερη αντίσταση  απ' όλες τις επιχειρήσεις που είχαν δοκιμάσει επί ευρωπαϊκού εδάφους, κατά τις τετραήμερες συγκρούσεις στο Μπέλες. 

9 Απριλίου 1941. 12.30 το μεσημέρι. Στο Γερμανικό προξενείο της Θεσσαλονίκης ο αντιστράτηγος Μπακόπουλος, διοικητής του ΤΣΑΜ υπογράφει συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς επίδοξους κατακτητές.

Στο Πρωτόκολλο συνθηκολόγησης, μεταξύ άλλων, τονίζεται πως "Αναγνωρίζεται ρητώς ότι ... τα ελληνικά στρατεύματα ηγωνίσθησαν γενναίως κατά των γενναίων γερμανικών στρατευμάτων", ενώ αργότερα (1956) το Γεν. Επιτελείο Στρατού θα αναγνωρίσει πως το ΤΣΑΜ "... προσέφερεν εις την Πατρίδα μέγα ηθικόν κέρδος"  όσο χρόνο ανθίστατο κατά του γερμανικού στρατού.

Η  μέσα σε λίγο διάστημα κατάρρευση ( κεραυνοβόλος πόλεμος ή "μπλιτς κριγκ") της Γιουγκοσλαβίας, η παράδοση των όπλων από τη στρατιά του Μπακόπουλου στην Ανατ. Μακεδονία, η κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί και η βαθμιαία έκτοτε εισχώρησή τους είχαν ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση του ηθικού στον ελληνικό στρατό.Το ΓΕΣ, μερικές ώρες μετά τη συνθηκολόγηση του ΤΣΑΜ, διατάζει σύμπτυξη του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου και του Τμήματος Στρατιάς Δυτ. Μακεδονίας προς τα ανατολικά. Αργά, όμως, και μάταια. Είχε κλονιστεί η πίστη των Ελλήνων στρατηγών, από τις αρχές Απρίλη, πως μπορούσαν να αποκρούσουν τη γερμανική εισβολή και σκέφτονταν να παραδοθούν στα χιτλερικά στρατεύματα, πριν αναγκαστούν να καταθέσουν "ατιμωτικά" τα όπλα στους Ιταλούς που καιροφυλακτούσαν.

Την ίδια ώρα, στην Αθήνα, ο βασιλιάς Γεώργιος 2ος  και ο αρχιστράτηγος Παπάγος ήθελαν να συνεχιστεί ο αγώνας μέχρις ότου το Βρετανικό συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα αποχωρήσει από την Ελλάδα. Η κυβέρνηση Κορυζή (μέχρι την αυτοχειρία του πρωθυπουργού -18/4/41) σχεδιάζει να μετεγκατασταθεί στην Κρήτη και τότε μόνον ο στρατός που υπερασπιζόταν την κυρίως Ελλάδα θα μπορούσε να συνθηκολογήσει. 

20 Απριλίου 1941. Ο από τα τέλη Γενάρη του 1941 διάδοχος του Ιωάννη Μεταξά στην πρωθυπουργία Αλέξανδρος Κορυζής έχει αυτοκτονήσει από τις 18 του μηνός. Ενώ ο βασιλιάς Γεώργιος γυρεύει απεγνωσμένα νέο πρωθυπουργό, καθώς οι Γερμανοί κατακτητές -παρά την αντίσταση του συμμαχικού βρετανικού εκστρατευτικού σώματος στις Θερμοπύλες- καταλαμβάνουν το ένα μετά το άλλο τα εδάφη της ηπειρωτικής Ελλάδας, φθάνει στην Αθήνα μια είδηση -βόμβα. 

Ο Έλλην στρατηγός Γ. Τσολάκογλου
συνθηκολογεί
με τους Ναζί καταχτητές
και αναλαμβάνει την πρωθυπουργία τον Απρίλη του 1941

Ο στρατηγός Γ. Τσολάκογλου, στις 6 το απόγευμα, ως διοικητής του 3ου σώματος στρατού υπογράφει ανακωχή με το Γερμανό στρατηγό Ντήτριχ. Έτσι, σταματούν "...αι εχθροπραξίαι μεταξύ Ελλάδος και Γερμανίας... και μετ' ολίγας ώρας παύουν αι εχθροπραξίαι μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας μερίμνη του Γερμανού αντιστρατήγου...".

Η είδηση προκάλεσε οργή στον αρχιστράτηγο του ελληνικού στρατού Αλ. Παπάγο, που διέταξε αμέσως να αντικατασταθεί ο Τσολάκογλου και να αγωνιστεί το στράτευμα "μέχρις εσχάτου ορίου δυνατοτήτων του" . 

Τα σχέδια όσων στην Αθήνα ήθελαν συνέχιση της αντίστασης  ανατρέπει άρδην ο Τσολάκογλου, υπογράφοντας ανακωχή με τους Γερμανούς. Και ο στρατηγός θα γίνει ο πρώτος "κουίσλινγκ" πρωθυπουργός της Ελλάδας (30.4.41- 2.12.42), ενώ είναι σ' όλους γνωστές οι συνέπειες της ανακωχής Τσολάκογλου, αφού παύει εφεξής να υπάρχει ελληνικός στρατός και οργανωμένη αντίσταση στην Ελλάδα κατά των γερμανοϊταλικών στρατευμάτων κατοχής.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

1. Blau, George E. (1986) [1953].  Κέντρο Ιστορία Στρατού των ΗΠΑ, Οι Γερμανικές Εκστρατείες στα Βαλκάνια (Άνοιξη 1941), μετ.- απόδ. Νικόλαος Κολόμβας, εκδ. 7ου ΕΓ/ΓΕΣ, Αθήνα 1993.
2. Γενικό Επιτελείο Στρατού / Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (1985).Επίτομη Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού πολέμου 1940-1941 (Επιχειρήσεις Στρατού Ξηράς), έκδ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα .
3. Η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, Η μάχη των οχυρών, περιοδικό Ελλήνων Ιστορικά, εφ. Ελεύθερος Τύπος 15 Απριλίου 2013

B. 65. Περί Μαζδακισμού...

Γνωρίζετε τον μαζδακισμό; Πρόκειται για ένα ιδεολογικό κίνημα, που εμφανίστηκε και διαδόθηκε ως ακραία έκφανση του αρχαίου Ζωροαστρισμού στη μακρινή Περσία και στην Κεντρική Ασία  τα χρόνια πριν το Μωάμεθ και τη διάδοση του Μωαμεθανισμού, δηλαδή κατά τον 5^ο και τον 6^ο αι. μ.Χ.. Πηγή για το παρόν μας σημείωμα, θα είναι η «Παγκόσμια Ιστορία της Φιλοσοφίας» από την Ακαδημία Επιστημών της πρώην ΕΣΣΔ (εκδόσεις «Επιστημονικός Κόσμος», Αθήνα, 1958).

Ο Μαζδάκ

Ο Μαζδάκ, εισηγητής του κινήματος, ζει μέχρι το 529 μ.Χ. και δίδασκε, μεταξύ άλλων, ότι «το μίσος και ο πόλεμος σκοτεινιάζουν τη ζωή των ανθρώπων. Όλες αυτές τις δυστυχίες τις δημιουργεί το σκότος. Για να υπερνικηθεί το σκότος και οι συνέπειές του πρέπει να εξαλειφθεί η ρίζα όλων των κακών, η ανισότητα των ανθρώπων στη χρήση των υλικών αγαθών. […] Ο Μαζδάκ πίστευε ότι η ανισότητα γεννήθηκε επειδή οι ισχυροί του κόσμου σφετερίσθηκαν με τη βία και την καταπίεση τα κοινά αγαθά […]» (βλ. «Παγκόσμια Ιστορία της Φιλοσοφίας», σελ. 243 – 244). 

Όπως παρατηρούμε, οι ιδέες και οι αρχές του Μαζδάκ θυμίζουν τις μετεγενέστερες κομμουνιστικές και μαρξιστικές απόψεις περί της κοινωνίας. 

Β. 64. Ποιος ήταν πραγματικά ο Ιούδας ο Ισκαριώτης;

Καλό Πάσχα σε όλους!

Ποιος ήταν πραγματικά ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ο μαθητής του Ιησού, τον οποίο «βαραίνει» η φιλαργυρία του και η προδοσία του Δασκάλου του; Λένε οι Γραφές όλη την αλήθεια ή είναι χαλκευμένα κείμενα εις βάρος του;

Πρώτα απ’ όλα, από το ευαγγέλιο του Λουκά, μαθαίνουμε ότι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, του οποίου ο πατέρας λέγεται Σίμων,  επελέγη ανάμεσα στους δώδεκα εκλεχτούς μαθητές του Ιησού.

Στο ευαγγέλιο του Ιωάννη, βλέπουμε τον Ιούδα να δυσανασχετεί προς τον Ιησού για το πανάκριβο μύρο με το οποίο ξέπλυνε τα πόδια του Δασκάλου η Μαρία, η αδελφή του αναστηθέντος Λαζάρου και της Μάρθας. Ο λόγος της δυσφορίας του Ιούδα ήταν η φιλοχρηματία του, η οποία, όπως διαβάζουμε στα ίδια χωρία, τον είχε σπρώξει να κλέβει από το ταμείο που κρατούσαν για τις ανάγκες τους οι μαθητές του Ιησού.

Λίγο μετά από το περιστατικό αυτό, όπως διαβάζουμε στο Ματθαίο, στο Μάρκο και στο Λουκά, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, αφού μέσα του, όπως γράφει μάλιστα ο Λουκάς, είχε μπει ο Σατανάς,  προσέγγισε τους αρχιερείς και τους γραμματείς των Ιουδαίων και τους στρατηγούς του ναού, οι οποίοι γύρευαν, από καιρό, αφορμή και ευκαιρία να συλλάβουν τον Ιησού και να τον θανατώσουν. Οι αρχιερείς τότε, πασίχαροι, του πρότειναν έτσι και κατάφερνε να παραδώσει τον Ιησού στα χέρια τους αμοιβή τριάντα αργυρών νομισμάτων και ο Ιούδας από εκείνη τη στιγμή αναζητούσε την κατάλληλη ευκαιρία να τους προδώσει το Χριστό.

Στο Μυστικό Δείπνο, ο Χριστός αποκαλύπτει στους δώδεκα μαθητές του ότι κάποιος εξ αυτών θα τον προδώσει. Ο Ματθαίος βάζει τον Ιούδα τον Ισκαριώτη να ρωτά και εκείνος το Δάσκαλο εάν είναι ο προδότης. Ο Ιησούς τού απαντά «Εσύ μόνος σου το ομολόγησες!» και έπειτ’ απ’ αυτό, ο Ιούδας έφυγε.

Πήγε να βρει, όπως γράφουν οι ευαγγελιστές,  όσους είχαν μαζέψει και είχαν οπλίσει με μαχαίρια και ξύλα οι αρχιερείς και οι γραμματείς μαζύ με Ρωμαίους στρατιώτες και κατευθύνθηκε μαζύ τους στο όρος των Ελαιών, όπου είχε μεταβεί, εν τω μεταξύ, με τους εναπομείναντες 11 μαθητές του ο Ιησούς για την τελευταία επίγεια προσευχή του.  Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, όμως, όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, ήξερε ότι ο Ιησούς θα βρισκόταν στο όρος των Ελαιών, στον Κήπο της Γεθσημανής, επειδή είχαν ο Ιησούς και οι μαθητές του είχαν πάει πολλές φορές στο μέρος εκείνο. Έτσι, εκεί, μόλις τον βλέπει ο Ιησούς δεν αντιδρά καθόλου και ο Ιούδας, αφού τον χαιρέτησε, φιλώντας τον στο μάγουλο δις όπως είχε προσυνεννοηθεί με τους αρχιερείς με ψεύτικη στοργή, ολοκληρώνει την προδοσία και δίνει «σήμα» στους στρατιώτες που ήταν κοντά του να τον συλλάβουν και να τον φέρουν στους αρχιερείς να δικαστεί και να καταδικαστεί σε θάνατο, ώστε και εκείνος να εισπράξει την αμοιβή του…

Όταν, λίγες ώρες αργότερα, ο Ιησούς καταδικάστηκε από το συνέδριο των αρχιερέων και οδηγήθηκε στο Ρωμαίο διοικητή Πόντιο Πιλάτο, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης σαν να μετανόησε. Έτρεξε όσο πιο γρήγορα μπορούσε, όπως γράφει ο Ματθαίος, στους αρχιερείς, τους πέταξε τα τριάντα αργύρια μέσα στο ναό και φεύγοντας τους είπε, «Αμάρτησα, σας παρέδωσα έναν αθώο!». Οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι τότε του αποκρίθηκαν, «Κάνε ό,τι καταλαβαίνεις, εμάς δεν μας νοιάζει! Το κρίμα του στο λαιμό σου!»

Το φιλί της προδοσίας
του Ιησού από τον Ιούδα

Ο Ιούδας ακούγοντάς τους έφυγε και πήγε και κρεμάστηκε. Με τα χρήματα που τους πέταξε πίσω, το ιερατείο συνεδρίασε και αποφάσισε να αγοράσει το χωράφι ενός κεραμιδά, για να θάφτονται εκεί οι ξένοι. Βέβαια, οι «Πράξεις των Αποστόλων» γράφουν πως ο Ιούδας ο ίδιος αγόρασε το χωράφι με τα 30 αργύρια και εκεί μέσα κρεμάστηκε αυτοτιμωρούμενος για την  προδοσία του και όταν έπεσε καταγής, ξεκοιλιάστηκε και βγήκαν έξω όλα τα σπλάχνα του. Όπως και να έχει, αυτό φέρεται να ήταν το τέλος του Ιούδα και με το οποίο επαληθεύτηκε πλήρως και η σχετική προφητεία του σοφού Ιερεμία.

Υπάρχει, όμως, και ο αντίλογος σε όλα τα παραπάνω: Ο Ιούδας δεν ήταν εσκεμμένα κακός, αλλά απλώς «εκπλήρωνε την αποστολή του στο σχέδιο του Θεού».

Ειδικοί της Βίβλου υποστηρίζουν ότι ο Ιούδας «έπεσε θύμα θεολογικής δυσφήμησης, που συνέβαλε στη δημιουργία αντισημιτισμού» κατασκευάζοντας την εικόνα του «μοχθηρού κακού» που είναι έτοιμος να προδώσει για το χρήμα.

Όπως ανέφεραν οι εφημερίδες στις αρχές του 2006,  ο Βάλτερ Μπραντμούλερ, επικεφαλής της Επιτροπής του Ποντίφικα για την Ιστορική Επιστήμη, έχει αρχίσει εκστρατεία με στόχο να κάνει τους πιστούς να δουν με συμπάθεια τον άνθρωπο-προδότη και ανακοίνωσε στους συναδέλφους του ότι έχει έρθει η ώρα για «μια άλλη ανάγνωση» της ιστορίας του Ιούδα. 

O Μπραντμούλερ δήλωσε ότι η αποκατάσταση του Ιούδα «θα έλυνε το πρόβλημα μιας προφανούς έλλειψης οίκτου του Ιησού απέναντι σε έναν από τους πιο στενούς του συνεργάτες». Όπως είπε στη La Stampa, υπάρχει μια χριστιανική παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Ιησούς συγχώρεσε τον Ιούδα και τον διέταξε να εξαγνιστεί με «πνευματικές ασκήσεις» στην έρημο.

Λίγους μήνες αργότερα, το μοναδικό γνωστό αντίγραφο του Ευαγγελίου του Ιούδα, χαμένο στην αιγυπτιακή έρημο για τουλάχιστον 17 αιώνες, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μεταφρασμένο, έπειτα από την ολοκλήρωση μιας πολυετούς προσπάθειας από τη National Geographic Society.

Σε αντίθεση με την Καινή Διαθήκη, που παρουσιάζει τον Ιούδα ως τον υπέρτατο προδότη του Ιησού, ο αρχαίος, δυσανάγνωστος κώδικας δίνει μια διαφορετική εκδοχή, σύμφωνα με την οποία ο Ισκαριώτης παρέδωσε τον δάσκαλό του κατ' εντολή του Κυρίου του, ένα βήμα απαραίτητο για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.

Ο πάπυρος με το Ευαγγέλιο του Ιούδα ανακαλύφθηκε στην έρημο Ελ Μίνια τη δεκαετία του '70 αλλά στη συνέχεια εξαφανίστηκε στον κόσμο των εμπόρων αρχαιοτήτων, ένας από τους οποίους το έκρυψε για 16 χρόνια σε μια τραπεζική θυρίδα στη Νέα Υόρκη. Τρεις δεκαετίες αργότερα, έφτασε στα χέρια του Ελβετού καθηγητή και ειδικού στην κοπτική γραμματεία Ρόντολφ Κασέρ και την Πέμπτη παρουσιάστηκε σε συνέντευξη Τύπου του National Geographic στην Ουάσινγκτον.

Το κείμενο γράφτηκε τον 3^ο  ή 4^ο  αιώνα μ.Χ. στην κοπτική, γλώσσα που γραφόταν με ελληνικούς χαρακτήρες και μιλιόταν στην Αίγυπτο την πρωτοχριστανική εποχή. Πιστεύεται ότι είναι αντίγραφο του πρωτότυπου ευαγγελίου που συντάχθηκε στην ελληνική γλώσσα πριν από το 180 μ.Χ, εποχή που είχαν κατασταλάξει τα κείμενα των υπόλοιπων Ευαγγελίων και είχαν ενταχθεί στο corpus της Καινής Διαθήκης.

Το ευαγγέλιο του Ιούδα, 31 σελίδων, χρονολογημένο, ταυτοποιημένο και μεταφρασμένο, ξεκινά με τα λόγια: «Η απόκρυφη διήγηση της αποκάλυψης που φανέρωσε ο Ιησούς σε συνομιλία με τον Ιούδα τον Ισκαριώτη...».

Κατ’ αρχάς, σύμφωνα και με όσα διαβάζουμε στην ιστοσελίδα https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/2656931/ti-ine-ke-ti-lei-to-eretiko-evangelio-tou-iouda, στο Ευαγγέλιο αυτό, ο Ιησούς φέρεται να περιπαίζει με νόημα τους μαθητές του κατά το περιστατικό της «προσευχής της ευχαριστίας», όταν γίνεται φανερό ότι δεν κατέχουν την αληθινή γνώση. Σε πλήρη αντίθεση δηλαδή με τα κανονικά Ευαγγέλια που δεν παρουσιάζεται πουθενά να γελά με τους μαθητές του. Ο Ιούδας όμως είναι ο μόνος από τους δώδεκα Αποστόλους που κατανοεί την αληθινή φύση του λόγου του Χριστού. Ως εκ τούτου, ο Ιησούς του γνωστοποιεί κατ’ ιδίαν «τα μυστήρια της βασιλείας».

Ο Ναζωραίος φαίνεται ότι προκρίνει τον Ιούδα ως τον μόνο μαθητή που μπορεί να κατανοήσει τα απόκρυφα λόγια που θέλει να κηρύξει. Οι ξεστρατισμένοι Απόστολοι θα όριζαν αντικαταστάτη του Ιούδα, αλλά εκείνος θα γινόταν το «δέκατο τρίτο πνεύμα» που θα «υπερέβαινε όλους [τους άλλους μαθητές]» επειδή, όπως του λέει ο Ιησούς, «εσύ θα θυσιάσεις τον άνθρωπο που με ενδύει». Ο Ιησούς του λέει εμπιστευτικά «Πήγαινε μακριά από τους άλλους και θα σου πω τα μυστήρια του βασιλείου», εκμυστηρευόμενος κατόπιν πως θα πικραθεί ο Ιούδας γιατί οι δώδεκα μαθητές θα τον αντικαταστήσουν, υπονοώντας προφανώς την πληροφορία που μαθαίνουμε από τις Πράξεις των Αποστόλων, όπου στην αποστολική θέση του Ιούδα μπαίνει ο Ματθίας.

 Έπειτα γίνεται λόγος για την απόκρυφη διδασκαλία του Ιησού, την οποία εκμυστηρεύεται στον Ιούδα τρεις ημέρες πριν από το Πάσχα, λίγο πριν από τη σταύρωσή του δηλαδή. Και μας προϊδεάζει για το περιεχόμενο που θα ακολουθήσει, λέγοντας ότι όταν ο Χριστός ήταν εδώ στη Γη, μίλησε με τους μαθητές του «για τα μυστήρια πέραν του κόσμου» και τι θα συμβεί στο τέλος.

Επίσης ο Ιησούς προκαλεί τους μαθητές του να δείξουν ότι είναι «τέλειοι», κάτι που έρχεται σε τραγική αντίθεση με το μήνυμα της χριστιανοσύνης. Κι ενώ οι μαθητές ανταποκρίνονται θετικά σε αυτή την πρόκληση, αδυνατούν να σταθούν μπροστά του. Ο μόνος που μπορεί να αποδείξει την τελειότητά του είναι ο Ιούδας, αλλά ακόμα κι αυτός αποστρέφει το πρόσωπό του με σεβασμό.

Ο Ιούδας μάς εισάγει στη θεολογία του γνωστικού χριστιανισμού καθώς όπως μας λέει το κείμενο το επόμενο πρωί οι μαθητές ρωτούν τον Χριστό γιατί έφυγε ο Ιούδας. Κι εκείνος αποκρίνεται πως πήγε «σε μια άλλη μεγάλη και αγία γενεά», υπονοώντας την τάξη των Γνωστικών. Όταν οι Απόστολοι θέλουν να μάθουν περισσότερα, ο Χριστός τους κοροϊδεύει ξανά γελώντας με την αμάθειά τους. Τους διαβεβαιώνει μάλιστα ότι κανένας από αυτόν τον αιώνα δεν θα μάθει για τη γενιά εκείνη, ούτε άνθρωπος, ούτε άγγελος, ούτε άστρο. Γιατί όλα αυτά ανήκουν στη γενιά των ανθρώπων του κατώτερου Θεού και κόσμου.

Το κείμενο εισάγει μια «άλλη γενιά», που φέρει μέσα της τη «Θεία σπίθα» και γι' αυτό ονομάζεται «αλλογενής» («γενεά του Σηθ»). Πρόκειται για την ανώτερη γενιά στην οποία ανήκει ο Ιούδας και ο Χριστός, σε αντίθεση με τους άλλους μαθητές του και τους χριστιανούς «αυτής της γενεάς».

Σε άλλο ένα περιστατικό που απομακρύνεται από την πεπατημένη του χριστιανισμού, οι μαθητές αποκαλύπτουν στον Ιησού ότι είδαν ένα όνειρο, έναν ναό με ένα μεγάλο θυσιαστήριο στο οποίο δώδεκα επαίσχυντοι ιερείς προσέφεραν θυσίες επικαλούμενοι το όνομα του Χριστού. Ο Χριστός τούς εξηγεί ότι αυτοί οι ιερείς είναι οι ίδιοι οι δώδεκα μαθητές και ότι τα βόδια που θυσιάζουν είναι οι άνθρωποι που παρασύρουν στη χριστιανική πίστη! Τους συμβουλεύει δηλαδή να πάψουν να εκχριστιανίζουν τον κόσμο με πρόφαση το όνομά του, γιατί έτσι μάχονται στην πραγματικότητα τον ίδιο τον Χριστό.

Στο τέλος ο Ιησούς εξηγεί στον φωτισμένο μαθητή του τον κόσμο, την ιεραρχία και την κοσμολογία του, κάτι που απομακρύνει ακόμα περισσότερο το Ευαγγέλιο του Ιούδα από τη χριστιανική παράδοση, αποτελώντας συμπίλημα γνωστικών απόψεων και παγανιστικών πεποιθήσεων. Οι μελετητές δεν συμφωνούν μάλιστα καθόλου αν ο Θεός που επικαλούνται οι πρωταγωνιστές του Ευαγγελίου του Ιούδα είναι ο Θεός της χριστιανοσύνης και πιθανότατα υπάρχουν καλοί λόγοι για να αμφισβητηθεί αυτό. Το ύψιστο εξάλλου αγαθό των χριστιανών είναι η σωτηρία της ψυχής μέσω της πίστης, ενώ για τους Γνωστικούς είναι η γνώση, κάτι που απηχεί το χειρόγραφο από άκρη σε άκρη.

Στο τέλος, όπως σημειώνει η προαναφερθείσα ιστοσελίδα που ασχολείται με την παρουσίαση και την ερμηνεία του «Ευαγγελίου του Ιούδα», ο Ιησούς προφητεύει πως ο Ιούδας «θα τους ξεπεράσει όλους αυτούς», γιατί αυτός θα θυσιάσει τον άνθρωπο που ενδύει τον Χριστό. Μετά την τελευταία αυτή αποκάλυψη του Ιησού για τον σωτήριο ρόλο του Ιούδα στη σταύρωσή του, ο Ισκαριώτης ακολουθεί τη μοίρα του, λέγοντας στους αρχιερείς και τους γραμματείς «αυτά που ήθελαν να ακούσουν» και προδίδει τον Χριστό για μερικά αργύρια, έτσι ώστε να τον απελευθερώσει από τη φυλακή της ύλης.

Η αντίθεση με την Καινή Διαθήκη τόσο σε δογματικό επίπεδο όσο και επίπεδο λόγου είναι αναντίρρητη. Ο Ιούδας δεν είναι ο υπέρτατος προδότης του Ιησού, αλλά ο άνθρωπος που απολυτρώνει τον Θεάνθρωπο από το φθαρτό του σώμα χαρίζοντάς του ουσιαστικά τη θεϊκή του υπόσταση.

Υπάρχουν, πάντως, μελετητές που διατείνονται ότι το Ευαγγέλιο του Ιούδα αποτελεί μια συγκλονιστική αρχαιολογική ανακάλυψη με τεράστιο πολιτιστικό ενδιαφέρον, παρέχοντας μια διαφορετική θεώρηση της σχέσης μεταξύ Ιησού και Ιούδα. Δεν λένε πως ανατρέπει τα ιερά και όσια του χριστιανισμού, απλώς πλουτίζει τις γνώσεις μας για τις θεολογικές αντιλήψεις της εποχής και τις θρησκευτικές διαμάχες εντός της χριστιανικής παράδοσης», καταλήγει η εν λόγω ιστοσελίδα.

Β.63. Ο χριστιανισμός στην Περσία

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε συνδέσει άρρηκτα το παρόν και το παρελθόν του Ιράν, της άλλοτε δηλαδή Περσίας, με το μουσουλμανισμό. Και μάλιστα, μετά την Ισλαμική επανάσταση της δεκαετίας του ’80, με το γεμάτο φανατισμό Ισλαμισμό. Στο σημερινό, όμως, άρθρο, θα προβάλουμε τρεις σημαντικές προσωπικότητες, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην  παρουσία του χριστιανισμού στην Περσία τα πρωτοβυζαντινά και προ της εμφάνισης του Μωαμεθανισμού χρόνια και κατέλαβαν ξεχωριστή θέση, όπως θα ιδούμε, στο χριστιανικό αγιολόγιο. Ο λόγος για τον Δομέτιο (4^ος αι. μ.Χ.), τον Ιάκωβο (4^ος αι. μ.Χ.) και τον Αναστάσιο (7^ος αι. μ.Χ.).

Πριν υπεισέλθουμε στην εξιστόρηση της ζωής και της δράσης των τριών, ας ιδούμε με λίγα λόγια την ιστορία του χριστιανισμού στην Περσία.  Πρώτ’ απ’ όλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ανάμεσα στους αυτόπτες μάρτυρες της Πεντηκοστής συγκαταλέγονται – σύμφωνα με τις «Πράξεις των Aποστόλων» – και  «Πάρθοι, Μήδοι και Eλαμίται και οι κατοικούντες την Μεσοποταμίαν...».

Στα επόμενα χρόνια, που είχαμε ραγδαία εξάπλωση της νέας θρησκείας, οι παραδόσεις λένε πως στη Μεσοποταμία και την Περσία το χριστιανισμό έφερε ο μαθητής του Χριστού, Θαδδαίος. Χριστιανικά κέντρα, κατά την εποχή της διαμάχης Ζωροαστρισμού και Μανιχαϊσμού στην Περσία, ήσαν η Αδιαβηνή, με πρωτεύουσα τα Aρβηλα, και η Οσροηνή, με πρωτεύουσα την Έδεσσα. Κατά την άνοδο των Σασσανιδών, λοιπόν, οι χριστιανικές κοινότητες του Ιράν είχαν ήδη παρελθόν δύο αιώνων και αποτελούσαν μια ισχυρή μειονότητα.  

Το διάταγμα των Μεδιολάνων ήταν ό,τι εισήγαγε την ανεξιθρησκία, αναγνωρίζοντας το χριστιανισμό στη ρωμαϊκή αχανή αυτοκρατορία (313 μ.Χ.), αλλά στην Περσία οι ζωροαστρικοί ιερείς στράφηκαν με «πογκρόμ» κατά των χριστιανών, που κατέφυγαν στην παραμεθόρια περιοχή της Νίσιβι, όπου υπήρχε ονομαστή χριστιανική θεολογική σχολή μέχρι το 363 μ.Χ . Στη σχολή αυτή, αλλά και σε άλλα χριστιανικά κέντρα της Περσίας, οι χριστιανοί διέπρεψαν με μεταφράσεις αρχαιοελληνικών έργων στα Συριακά και πιθανόν περσικών έργων στα Ελληνικά.

Δίχως να παραβλέπουμε τις «επιρροές» των πρωτοχριστιανικών αιρέσεων, η εμφάνιση και η καταδίκη της αίρεσης του νεστοριανισμού κατά τον 5^ο αιώνα μ.Χ. [3^η Οικουμενικής Σύνοδος της Εφέσου (431 μ.Χ.) ] φανέρωσε διχαστικές τάσεις στους κόλπους της χριστιανικής κοινότητας των Περσών και καθώς οι περισσότεροι προσχώρησαν τον νεστοριανισμό, επήλθε οριστική ρήξη με τη γραμμή της Κωνσταντινούπολης και λίγο αργότερα (α’ μισό 7^ου αι.), τους έκανε, κατά τη γνώμη μου, περισσότερο ευάλωτους στην έλευση του Μουσουλμανισμού και των Αράβων.

Ας ξεκινήσουμε την αφήγησή μας με το Δομέτιο.  Ο  Δομέτιος έζησε στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου (α’ μισό 4^ου αιώνα μ.Χ). Διδάχτηκε τη χριστιανική πίστη από κάποιο χριστιανό, πού ονομαζόταν Αβαρος. Όταν το έμαθαν αυτό οι άνθρωποι του σπιτιού του, εξεγέρθηκαν εναντίον του και ο Δομέτιος σηκώθηκε και έφυγε από το σπίτι του. Κατευθύνθηκε στην Νίσιβι, όπου κλείστηκε σε μια μονή.

Αναχώρησε, όμως, κι από κει, για να έλθει στη Θεοδοσιούπολη, στη μονή Σεργίου και Βάκχου. Ο προϊστάμενος της μονής, βλέποντας την πνευματική ανωτερότητα του Δομετίου, θέλησε να τον κάνει πρεσβύτερο. Γρήγορα, όμως, ο Δομέτιος, αρνούμενος κάθε αξίωμα, έφυγε στα όρη και ζούσε μέσα σε μια σπηλιά με δύο μαθητές του. Όταν κάποτε περνούσε από τα μέρη εκείνα ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης  Ιουλιανός (βασίλεψε 361 έως 363 μ.Χ.), οι στρατιώτες του βρήκαν το Δομέτιο και τους μαθητές του να ψάλλουν μέσα στη σπηλιά, όπου, κατόπιν αυτοκρατορικής διαταγής, τους φόνευσαν με λιθοβολισμό.

Ο Ιάκωβος ο Πέρσης έζησε περί τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. στην πόλη Βηθλαβά, τα χρόνια που αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Αρκάδιος. Ο Ιάκωβος καταγόταν από ευγενή γενιά,  υπήρξε δε στενός φίλος του Πέρση βασιλέα Ισδιγέρδη και χάριν της φιλικής τους σχέσης απαρνήθηκε τον Χριστιανισμό.

Η αλλαξοπιστία του λύπησε πολύ τη μητέρα του και τη σύζυγο του, πού του δήλωσαν ότι μετά απ' αυτό δεν ήθελαν ούτε καν να τον γνωρίζουν. Η συμπεριφορά αυτή των αγαπημένων του προσώπων οδήγησε τον Ιάκωβο στη μετάνοια και σε δημόσια ομολογία πίστεως στην αρχική του θρησκεία.

Έτσι, και παρά τη προηγούμενη τους φιλία ο Ισδιγέρδης, πρόσταξε το θάνατό του δια τεμαχισμού. Αναφέρεται μάλιστα από την παράδοση και ότι ο δήμιος, κατόπιν βασιλικής εντολής, στο τέλος τον αποκεφάλισε (το 421 μ.Χ., στη γενέτειρά του, επί βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου του 2^ου). ).

Και θα κλείσουμε το σημερινό άρθρο με την ιστορία του Αναστασίου, η οποία χρονολογείται στα χρόνια του βασιλιά του Βυζαντίου, Ηρακλείου, ο οποίος, στις αρχές του 7^ου αιώνα μ.Χ., διεξήγε πολυετείς και νικηφόρες τελικά πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Περσών, πριν την ταυτόχρονη χρονικά εξάπλωση του μωαμεθανισμού. Ο Αναστάσιος ο Πέρσης ήταν, πριν προσηλυτισθεί στο χριστιανισμό, ειδωλολάτρης μάγος. Γεννήθηκε  στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. Το αρχικό όνομα του ήταν Μάργουνδατ και ο πατέρας του ήταν ένας από τους σοφούς της εποχής εκείνης στην Περσία και ασκούσε την μαγική τέχνη. Όταν το 614 μ.Χ. απήχθη ο Τίμιος και Ζωοποιός Σταυρός των Ιεροσολύμων από τους Πέρσες, ο Μάργουδαντ ζήτησε να μάθει τα σχετικά μ' αυτόν.

Τον καιρό εκείνο, ο λόγος του Ιησού Χριστού, έφτασε στην Περσία και πολλοί άρχισαν να πιστεύουν και να βαπτίζονται Χριστιανοί. Μεταξύ αυτών που πίστεψαν ήταν και ο Μάργουδαντ. Θέλοντας να ακολουθήσει μια χριστιανική ζωή, εγκατέλειψε την πατρίδα του, τις σπουδές και τα αξιώματά του και ταξίδεψε στην αρχή μέχρι την Ιεράπολη και κατόπιν μέχρι τα Ιεροσόλυμα.

Στα Ιεροσόλυμα εξέφρασε την επιθυμία του να βαπτισθεί, πράγμα που έκανε πράξη ο Πατριάρχης Μόδεστος. Τότε έλαβε το όνομα Αναστάσιος και κατόπιν εισήλθε στο μοναστικό τάγμα, καθώς έγινε δεκτός από τον ηγούμενο Ιουστίνο στο μοναστήρι του Αγίου Αναστασίου. Ο Αναστάσιος δούλευε με συνέπεια και εργατικότητα στον κήπο και στο μαγειρείο του μοναστηριού, παράλληλα με τη θέρμη του προς τα χριστιανικά κηρύγματα. Έτσι έζησε στο μοναστήρι για 7 συνεχή έτη. Κατά τη διάρκεια των χρόνων αυτών, προσευχόταν και ζητούσε από τον Θεό να τον αξιώσει να μαρτυρήσει για την πίστη του.

Κοντά στο τέλος της επταετίας, ένα όνειρο του γνωστοποιούσε ότι το τέλος της ζωής του δεν ήταν πια μακριά. Πήρε τότε την απόφαση να εγκαταλείψει το μοναστήρι. Αφού γιόρτασε το Πάσχα εκείνης της χρονιάς στο μοναστήρι, έφυγε και ταξίδεψε ως την Καισάρεια της Παλαιστίνης.

Εναντιώθηκε και χλεύασε τις μαγικές τελετές Περσών μάγων στην Καισάρεια. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να φυλακιστεί. Προσπαθώντας να τον πείσουν να αλλάξει πίστη, άρχισαν να τον υποβάλουν σε διάφορα μαρτύρια. Βλέποντας ότι τα ψυχοσωματικά βασανιστήρια δεν είχαν αποτέλεσμα, έστειλαν τον Αναστάσιο στην Περσία, όπου παρουσιάστηκε στον τότε βασιλιά Χοσρόη. Ο Χοσρόης εφάνη άτεγκτος μαζί του, υποβάλλοντάς τον σε νέα επώδυνα μαρτύρια. Στο τέλος, αποφάσισε την εκτέλεσή του μαζί με άλλους 70 χριστιανούς.

Ο Αναστάσιος, μεταφερθείς στον τόπο του μαρτυρίου, αγόγγυστα, έσκυψε το κεφάλι και με ένα ξίφος τον αποκεφάλισαν στις 22 Ιανουαρίου του 627 μ.Χ..  Το λείψανο του Αγίου ενταφιάστηκε στο μοναστήρι του Αγίου Σέργιου.

Καταλήγοντας, λοιπόν, να σημειώσουμε ότι οι Χριστιανοί τιμούν τη μνήμη του Αγίου Αναστασίου του Πέρση στις 22 Ιανουαρίου, του Ιακώβου στις 27 Νοεμβρίου και στις 7 Αυγούστου του Δομετίου. Επίσης, ας αναφερθεί ότι πηγές για το σημερινό σημείωμα χρησίμεψαν αφενός οι ιστοσελίδες http://www.matia.gr/7/72/7203/7203_1_8.html , http://www.pigizois.net/sinaxaristis/11/27_11.htm και http://www.aegeantimes.gr/pigizois/agioi/aygoystos/07_8.htm και αφετέρου το άρθρο του Ε. Βενέτη «Η θρησκεία στο Σασσανιδικό Ιράν» (εφημερίδα «Καθημερινή», 30 – 01 – 2005).

Β. 62. Ιωσήφ  ο Υμνογράφος και Κρήτη

Μια σημαντική μορφή της εκκλησιαστικής μουσικής στα χρόνια του Βυζαντίου θα είναι το κύριο θέμα του σημερινού σημειώματος. Ο λόγος για τον Ιωσήφ τον Υμνογράφο, ο οποίος σχετίζεται, όπως θα ιδούμε, και με την Κρήτη, αλλά έμεινε στην Ιστορία για τους ύμνους και τους κανόνες που συνέθεσε για λειτουργική χρήση.

Ιωσήφ ο Υμνογράφος (9ος αι. μ.Χ.)

Ο Ιωσήφ έζησε τον 9^ο αιώνα μ.Χ., ο οποίος ήταν, κατά τους βυζαντινολόγους και τους θεολόγους, μια «γεμάτη» περίοδος της Ιστορίας, καθώς ξεκίνησε με την εικονόφιλη Ειρήνη την Αθηναία και συνεχίστηκε με την εικονομαχία των χρόνων του Λέοντος του 5^ου και της δυναστείας του Αμορίου (Μιχαήλ ο 2^ος, Θεόφιλος) και την Κυριακή της Ορθοδοξίας (843 μ.Χ., βασιλομήτωρ Θεοδώρα).  Τα κατοπινά χρόνια, «σημαδεύονται», τρόπον τινά, από την ανάρρηση του Φωτίου στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης (από το 858 μ.Χ.) και με ό,τι αυτή σχετίζεται για τις (πολιτικές και εκκλησιαστικές) σχέσεις Κωνσταντινούπολης και Ρώμης το β’ μισό του εν λόγω αιώνα. Ο 9^ος  αιώνας ξεχωρίζει και για την πνευματική αναγέννηση του Βυζαντίου. Η πνευματική δημιουργία γειτνιάζει με την παίδευση, ο Χριστιανισμός συμμαχεί με την αρχαιότητα. Ο Φώτιος αντιπροσωπεύει την κεντρική δύναμη στην όλη πνευματική και φιλολογική κίνηση της εποχής του.

Αφού, λοιπόν, αναφέρουμε πως το παρόν άρθρο στηρίχτηκε σε στοιχεία για τον Ιωσήφ και Γρηγόριο το Δεκαπολίτη από τα Αρχεία Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/valsamis_dekapolitis.html#41_top, ας ιδούμε το βίο και τη δράση του Ιωσήφ του Υμνογράφου.

Ο Ιωσήφ, λοιπόν, γεννήθηκε  τα χρόνια της εξάπλωσης των Αράβων στη Μεσόγειο εις βάρος του βυζαντινού στόλου, συγκεκριμένα μεταξύ των ετών 812 και 818 μ.Χ. στο Παλέρμο της Σικελίας από ενάρετους και ευσεβείς γονείς, τον Πλουτίνο και την Αγάθη. και πέθανε στην Κωνσταντινούπολη, γύρω στο 886 μ.Χ., τα τέλη της βασιλείας του Βασιλείου του 1^ου, του αρχηγέτη της Μακεδονικής δυναστείας.

Μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, περί το 828 μ.Χ., κατέφυγε μαζί με την μητέρα και την αδελφή του στην Πελοπόννησο, όταν οι Άραβες έφτασαν στη Σικελία. Από εκεί, μετακόμισαν στην Θεσσαλονίκη, όπου, κατά κάποια αγιολογικά κείμενα, ο Ιωσήφ γνώρισε και συνδέθηκε με φιλία με το Γρηγόριο το Δεκαπολίτη (795/800 – 842 μ.Χ.), εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε Ιερέας. Την περίοδο αυτή, ασχολήθηκε συστηματικά με την καλλιγραφική αντιγραφή των ύμνων, αλλά και με την σύνθεση νέων.

Τα κατοπινά χρόνια (837 -  839), βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη μαζύ με το Δεκαπολίτη  και ίδρυσε και τη μονή του απόστολου Βαρθολομαίου. Ο Ιωσήφ, επειδή αντιτάχτηκε στην εικονομαχία, διώκεται, ενώ οι ασκητές ζητούσαν το Δεκαπολίτη να στείλει κάποιον στη Ρώμη για παπική βοήθεια και όταν ο Ιωσήφ ξεκίνησε για τον Πάπα (838 – 839), έπεσε σε ενέδρα Σαρακηνών πειρατών, οι οποίοι και τον απήγαγαν στην Κρήτη.

Τον 9^ο και τον 10^ο αιώνα (820 – 961 μ.Χ.), η Κρήτη, μετά από αλλεπάλληλες επιδρομές,  είχε καταχτηθεί από Άραβες πειρατές, τους Σαρακηνούς, που είχαν επικεφαλής τον Abu Hafs Omar και οι οποίοι προέρχονταν από την Ισπανία. Μετά την κατάχτηση, περιτείχισαν οι Άραβες την τωρινή πόλη του Ηρακλείου, την περιέβαλαν με βαθύ αμυντικό χαντάκι και την ονόμασαν Rabdh el-Khandaq (Φρούριο της τάφρου). Με ορμητήριο τη μεγαλόνησο, εξορμούσαν και λυμαίνονταν ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο εις βάρος των Βυζαντινών. Έτσι, την ίδια περίπου εποχή με την Κρήτη, έφτασαν και στη Σικελία (827 μ.Χ.), ενώ τέσσερα χρόνια μετά, 831 μ.Χ., κατέλαβαν το Παλέρμο και πολλές άλλες σικελικές πόλεις.

Μετά από το θάνατο του αυτοκράτορα Θεόφιλου και του Δεκαπολίτη (842/3 μ.Χ.), ο Ιωσήφ ελευθερώθηκε και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.  Νέες διώξεις, όμως, θα γνωρίσει επί της πατριαρχίας του Φωτίου, μετά το 858,  όταν, επειδή ανήκε στους ζηλωτές και, όπως όλοι οι Στουδίτες, ήταν υποστηρικτής του πατριάρχη Ιγνάτιου, εξορίστηκε στην Κριμαία.

Το 867 μ.Χ. επανήλθε στην Κωνσταντινούπολη, όπου δέχτηκε το αξίωμα του πατριαρχικού σκευοφύλακα. Ως υμνογράφος υπήρξε πολυγραφότατος.

Θεωρείται συνεχιστής της ποιητικής σχολής που είχε ως πρωτοπόρους τον αρχιεπίσκοπο Κρήτης, Ανδρέα τον Ιεροσολυμίτη, τον Ιωάννη το Δαμασκηνό και τον Κοσμά το Μελωδό το Μαϊουμά, ενώ ισοϋψείς των προηγουμένων αναδείχνονται, πέραν του Ιωσήφ, και ο Παύλος Σιλεντιάριος και ο Μιχαήλ Ιταλικός κ.α. Η μορφή που κυριαρχεί στην ποίηση των Βυζαντινών δεν είναι η δημώδης, αλλά η εκκλησιαστική. Κυρίως λειτουργική, ή λατρευτικού χαρακτήρα, προέρχεται από το μοναχικό κόσμο. Επιδόθηκε, λοιπόν, ο Ιωσήφ, κυρίως, στη σύνθεση παρακλητικών και εορτολογικών κανόνων, αλλά και κοντακίων, καθώς και πλήθους άλλων τροπαρίων. Πάντως, οφείλουμε να διευκρινίσουμε και ότι για κάποια έργα του τίθεται θέμα πατρότητας.

Στα Μηναία ο Όσιος Ιωσήφ είναι ο πλουσιότερα εκπροσωπούμενος υμνογράφος, αφού διατηρούνται σε αυτά 165 Κανόνες του με ομοιόμορφη δομή, που εξυμνούν Αγίους δευτέρας συνήθως εορταστικής τάξεως, δεδομένου ότι οι εξέχουσες εορτές είχαν ήδη καλυφθεί υμνογραφικά.
Ιδιαίτερα βέβαια συγκινεί ο Κανών στον Ακάθιστο Ύμνο, στον οποίο ακολουθεί Ειρμούς του Οσίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και υμνεί την Θεοτόκο με ατελείωτη σειρά επιθέτων και εικόνων, ως άφλεκτη βάτο, νεφέλη ολόφωτη, ρόδο αμάραντο, μήλο εύοσμο, περιστερά και τα παρόμοια.

Στον Ιωσήφ αποδίδεται και η συμπλήρωση της Οκτωήχου, γνωστής ως «Νέα Οκτώηχος». Η μνήμη του, τέλος, εορτάζεται στις 3 Απρίλη.

Β. 61. Πείνα, εξαθλίωση, κλιματικές αλλαγές και παιδική θνησιμότητα

Ιούνης του 2009. Αντιμέτωποι με την πείνα και την εξαθλίωση βρίσκονται, σύμφωνα με την UNICEF, περίπου 400 εκατ. άνθρωποι στη νότια Ασία εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της απότομης αύξησης που είχαν παρουσιάσει το πρώτο εξάμηνο εκείνης της χρονιάς οι τιμές τροφίμων.

Σύμφωνα με την έκθεση του Οργανισμού στις αρχές του καλοκαιριού του 2009, που μέρος της δημοσιεύτηκε στις ιστοσελίδες της ελληνικής εφημερίδας "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", μέσα σε μόλις δύο χρόνια (2007 - '09) ο αριθμός των ατόμων που υποφέρουν από την πείνα είχε αυξηθεί κατά 100 εκατομμύρια.

H κλιματική αλλαγή και οι ανθρωπιστικές κρίσεις
επιβαρύνουν τους δείχτες της παιδικής θνησιμότητας

Σημαντικό παράγοντα στην εξάπλωση του λιμού αποτελούν τα λεγόμενα «τρία F» στα αγγλικά, τρόφιμα (food), καύσιμα (fuel) και οικονομική κρίση (financial crisis), με την τελευταία να ευθύνεται για την άθλια κατάσταση, στην οποία έχουν περιέλθει οι πληθυσμοί της νότιας Ασίας.

Η προαναφερθείσα έρευνα της UNICEF είχε έρθει να συμπληρώσει και μια σχετική έρευνα του ΟΗΕ, βάσει της οποίας περίπου 1,18 δισ. άτομα διαβιούν με ημερομίσθιο που δεν υπερβαίνει τα δύο δολάρια την ημέρα.

Πολλές από τις βασικές αιτίες, εξάλλου, σύμφωνα με μιαν άλλη ανακοίνωση της UNICEF της ίδιας εποχής (2.6.2009), για την παιδική θνησιμότητα στις χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες, συμπεριλαμβανόμενης της ελονοσίας, της διάρροιας και του υποσιτισμού, επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή.

Τέλος, η έλλειψη νερού και οι μεταβολές στα αγροτικά πρότυπα, όπως τονιζόταν στην τελευταία αυτή ανακοίνωση,  θα σημάνουν προοδευτικά μια μαζική ελάττωση της διαθέσιμης τροφής σε ορισμένες χώρες και κατά συνέπεια, οι ανθρωπιστικές κρίσεις θα αυξηθούν στο εγγύς μέλλον ανεπανόρθωτα.

B. 60. Γιατί σεργιανίζουν οι Νεοέλληνες στο Διαδίκτυο;

Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια για ευρεία διάδοση της χρήσης του Διαδικτύου (Ιντερνέτ) και στην Ελλάδα. Ας ιδούμε, λοιπόν, στο παρόν σημείωμα ποιοι είναι οι πιο συχνοί λόγοι που ωθούν τους Έλληνες στην περιήγηση στο Διαδίκτυο.

Το 2016, σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, επτά στα δέκα νοικοκυριά (ποσοστό 69,1%) στην Ελλάδα έχουν σήμερα πρόσβαση στο Διαδίκτυο από την κατοικία τους, καταγράφοντας αύξηση 1,5% σε σχέση με το 2015, ενώ τα χρόνια μετά το 2010 παρατηρείται αύξηση 37,7%. 

Στην ίδια έρευνα, βλέπουμε για το 2016 ότι η online ανάγνωση ειδήσεων σε ιστοσελίδες, εφηµερίδες, περιοδικά βρίσκεται στην κορυφή της λίστας όσων δραστηριοτήτων γίνονται µέσω διαδικτύου µε ποσοστό 85,3%, ενώ η αναζήτηση πληροφοριών και υπηρεσιών έπεται µε ποσοστό 81,9%.

Ακολουθούν οι εξής λόγοι «σεργιανίσματος» των Ελλήνων στο Διαδίκτυο:

• Αποστολή ή λήψη ηλεκτρονικών µηνυµάτων: 74,7%.

• Συµµετοχή σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κλπ.): 67,5%.

• Παρακολούθηση video µε χρήση υπηρεσιών διαµοιρασµού αρχείων (sharing services), όπως π.χ. από το YouTube: 59,9%.

• Αναζήτηση πληροφοριών υγείας, σχετικά µε ασθένειες, διατροφή, κακώσεις, τραύµατα, παράγοντες που βελτιώνουν την υγεία κ.λπ.: 58,8%.

• Παρακολούθηση µουσικής (web ραδιόφωνο, µουσική από online µουσικές βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο / clouds κ.ά.): 47,4%

• Πραγµατοποίηση κλήσεων ή βιντεοκλήσεων, µε χρήση web κάµερας µέσω του διαδικτύου (Skype, Facetime): 46,5%.

• Χρήση υπηρεσιών για ταξίδια και καταλύµατα: 39,9%.

• «Ανέβασµα» σε ιστοσελίδα κειµένου, φωτογραφιών, µουσικής, videos, λογισµικού κ.λπ., προκειµένου να τα µοιραστούµε µε άλλους: 34,9%.

• Συµµετοχή σε παιχνίδια ή «κατέβασµα» λογισµικού για παιχνίδια: 31,8%

• Πραγµατοποίηση τραπεζικών συναλλαγών: 27,7%.

• Παρακολούθηση διαδικτυακής τηλεόρασης συνεχούς µετάδοσης (streamed TV) είτε µεταδίδεται ζωντανά είτε µέσω τηλεοπτικών σταθµών (catch up): 14,9%

• Παρακολούθηση ταινιών/σειρών µέσω της υπηρεσίας «video on demand»: 11,9 %

• Χρήση λογαριασµού (π.χ. PayPal) για την πληρωµή ειδών ή υπηρεσιών που αγοράστηκαν από το διαδίκτυο:11,7%

• ∆ηµιουργία ιστοσελίδας ή blog :6%

• Κλείσιµο ραντεβού µε γιατρό µέσω της ιστοσελίδας νοσοκοµείου ή Κέντρου Υγείας: 3%

• Πώληση αγαθών ή υπηρεσιών µέσω δηµοπρασιών π.χ. µέσω e-Bay: 2,8%.

B. 59. H πατρίδα του αγγουριού

Το καλοκαίρι του 2010 άλλαξε όλα όσα νομίζαμε πως ξέραμε για το αγγούρι, το ποικιλότροπα πολύτιμο για τη σωματική μας υγεία λαχανικό. Μέχρι τότε, όλοι πίστευαν ότι η πατρίδα του είναι η Αφρική. 

Τον Αύγουστο, λοιπόν, του 2010 δημοσιοποιήθηκε, σύμφωνα με την ελληνική εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» (9.8.2010),  έρευνα των επιστημόνων του πανεπιστημίου του Μονάχου, υπό την καθηγήτρια και διευθύντρια του Βοτανικού Κήπου της πόλης Σούζαν Ρένερ, που παρουσιάστηκε στην επιθεώρηση PNAS της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, η οποία ήλθε να ανατρέψει την καθιερωμένη αντίληψη ότι το αγγούρι και το πεπόνι κατάγονται από την Αφρική (όπως και οι άνθρωποι). 

Το βοτανικό γένος Cucumis, στο οποίο ανήκουν τόσο το αγγούρι (Cucumis sativus), όσο και το πεπόνι (Cucumis melo), εθεωρείτο εδώ και καιρό ότι προέρχεται από την Αφρική, επειδή πολλά άγρια είδη του γένους Cucumis συναντώνται στην «μαύρη ήπειρο». Όμως η μοριακή γενετική ανάλυση της έρευνας του 2010 έδειξε ότι τα άγρια φυτά, από τα οποία προέρχονται το σημερινό αγγούρι και το πεπόνι, κατάγονται τελικά από την Ασία.

Τα αγγούρια προέρχονται από την ίδια οικογένεια (κολοκυνθοειδή) με τα φυτά που παράγουν το πεπόνι, το καρπούζι και το κολοκύθι και τα βρίσκουμε στην αγορά είτε σε μικρό μέγεθος (για τουρσί), είτε σε μεγαλύτερο για τις σαλάτες. Στην Κρήτη, μάλιστα, αλλά και σε διάφορα νησιά του Αιγαίου, βρίσκουμε και το ξυλάγγουρο, το οποίο μοιάζει με μικρό πεπόνι και έχει πιο σκληρή σάρκα από το συνηθισμένο αγγούρι, η οποία είναι και πολύ εύγευστη.

Β. 58.  Πατέρας και παιδί στην ίδια κυβέρνηση

Στο παρόν σημείωμα και με τη βοήθεια των αρχείων της Γενικής Γραμματείας της Κυβέρνησης θα ιδούμε σε ποιες ελληνικές κυβερνήσεις του 20ου αιώνα (από το 1909 και μετά) διετέλεσαν ο μεν πατέρας πρωθυπουργός και ένα από τα παιδιά του δε, γιος συνήθως ή/ και κόρη, υπουργός ή υφυπουργός.

Ο Δημ. Ράλλης υπουργοποίησε
πρώτος πρωθυπουργός παιδί του

Πρώτη φορά συναντούμε αυτό το γεγονός το Νοέμβρη του 1920, όταν στην κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη (έμεινε στην εξουσία ως το Γενάρη του 1921) ο γιος του Ιωάννης Ράλλης ανέλαβε το Υπουργείο Ναυτικών. 

Στα υπό την προεδρία του Γεωργίου Παπανδρέου κυβερνητικά σχήματα της περιόδου Φλεβάρης 1964 - Ιούλης 1965, ο γιος του Ανδρέας είχε υπηρετήσει ως Υπουργός Προεδρίας αρχικά (19.02 έως 05.06.1964) και κατόπιν Αναπληρωτής Υπουργός  Συντονισμού (06.06. - 19.11.1964 και 29.04.- 15.07.1965).

Στις μετά το καλοκαίρι του 1985 κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, ο γιος του Γιώργος αναλαμβάνει διάφορα υπουργικά χαρτοφυλάκια. Συγκεκριμένα, διατελεί: Υφυπουργός Πολιτισμού (Ιούλης 1985-  Φλεβάρης 1987), Υπουργός Παιδείας (Ιούνης 1988 -  Ιούλης 1989 και Ιούλης 1994 - Γενάρης 1996) και Υφυπουργός Εξωτερικών (Οχτώβρης 1993- Ιούλης 1994).

Τέλος, ενώ ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ήταν πρωθυπουργός από τον Απρίλη του 1990, η κόρη του Θεοδώρα (Ντόρα) χήρα Παύλου Μπακογιάννη ανέλαβε  καταρχάς Υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ από 1.10.1990 έως 8.8.1991 και από 7.8 έως 3.12.1992 και μετά  Υπουργός Πολιτισμού 7.12.1992 έως 13.10.1993.

Β. 57. «Αρνητικά» παραδείγματα από το παρελθόν

Στο παρόν σημείωμα, με τη βοήθεια κάποιων από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, θα προσπαθήσουμε να «απομυθοποιήσουμε» κάποιους από τους πολιτικούς της  Αθήνας των κλασικών χρόνων και προβάλλοντας τα μειονεκτήματά τους να δείξουμε ότι, για να αντλείς από το παρελθόν παραδείγματα προς μίμηση για το δημόσιο και τον ιδιωτικό μας βίο, πρέπει να το αντιμετωπίζεις κριτικά και όχι δουλικά.

«Ο Εργοκλής φαίνεται ολοκάθαρα ότι έχει προδώσει πόλεις και έχει αδικήσει προξένους και δημοκρατικούς πολίτες και ότι έχει γίνει ζάπλουτος από φτωχός κατακλέβοντας τη δημόσια περιουσία. Και, βέβαια, πώς πρέπει να συγχωρήσετε αυτούς, όταν βλέπετε ότι τα πλοία, που αυτοί διοικούσαν, παροπλίζονται από έλλειψη χρημάτων και από πολλά γίνονται λίγα, ενώ οι ίδιοι τους, που είχαν εκπλεύσει φτωχοί και ρακένδυτοι, έχουν αποκτήσει τεράστια περιουσία σε ελάχιστο χρονικό διάστημα;» (Λυσίας)

«Ασφαλώς, ο Ανδοκίδης δεν είναι άγνωστος ούτε στους εντός ούτε στους εκτός της χώρας για την ασέβειά του. Γιατί, είναι κανόνας να γίνονται γνωστοί στο ευρύ κοινό αυτοί που διαπράττουν υπερβολικά κακές ή καλές πράξεις. Ακόμη, αυτός έχει ενοχλήσει πολλές πόλεις κατά την αποδημία του (από την Αθήνα) στη Σικελία, Ιταλία, Πελοπόννησο, Θεσσαλία, Ελλήσποντο, Κύπρο» (Λυσίας)

«Νομίζω, κύριοι δικαστές, ότι δεν επιθυμείτε να ακούσετε καμία δικαιολογία από αυτούς που θέλουν να κατηγορήσουν τον Αλκιβιάδη· γιατί, συμπεριφέρθηκε έτσι ως πολίτης από την πρώτη στιγμή, ώστε και αν ακόμη κανείς τυχαίνει να μην αδικήθηκε από αυτόν στην ιδιωτική του ζωή, περισσότερο ταιριάζει από τις άλλες του ασχολίες να τον θεωρεί εχθρό. Γιατί, τα σφάλματά του δεν είναι μικρά ούτε άξια να συγχωρεθούν ούτε δημιουργούν την ελπίδα ότι θα διορθωθεί από δω και πέρα, αλλά έτσι έχουν διαπραχθεί και έχουν φτάσει σε τέτοιο βαθμό κακίας, ώστε για μερικά απ' τα οποία αυτός περηφανεύεται ακόμη και οι εχθροί του να ντρέπονται» (Λυσίας).

Ο Δημοσθένης βάλλει και βάλλεται
από πολιτικούς του αντιπάλους
στην Αθήνα του 4ου π.Χ. αιώνα

 «Αυτό όμως, που νομίζω πως πρέπει να ακούσετε και που θα είναι η απόδειξη της θρασύτητας και της τόλμης του, θα σας το θυμίσω. Στην Κόρινθο δηλαδή, όταν (ο Σίμωνας) ήρθε καθυστερημένος μετά τη μάχη προς τους εχθρούς και μετά την εκστρατεία στην Κορώνεια, πιάστηκε στα χέρια με τον ταξίαρχο Λάχη και τον χτυπούσε και, αν και συμμετείχαν στην εκστρατεία όλοι οι πολίτες, επειδή φάνηκε ότι είναι πάρα πολύ απείθαρχος και πανούργος, μόνος αυτός από όλους τους Αθηναίους εξορίστηκε με δημόσια προκήρυξη από τους στρατηγούς» (Λυσίας).

«Ο Τίμαρχος, όχι προ πολλού, προχθές ακόμα, μέσα εις την συνέλευσιν επέταξε τα ρούχα του και παρίστανε τον παγκρατιαστήν ολόγυμνος. Και το κρασί και η διαφθορά τον είχαν καταντήσει σε τέτοια άθλια και αισχρά χάλια, ώστε οι παριστάμενοι νοικοκυραίοι εσκέπαζαν το πρόσωπό τους με την άκρη του ενδύματος από ντροπή για την πόλιν, η οποία χρησιμοποιεί τέτοιους συμβούλους». (Αισχίνης)

«[Ο Δημοσθένης] Από τριήραρχος μας προέκυψε λογογράφος,  αφού κατασπατάλησε με τρόπο καταγέλαστο την πατρική περιουσία· όταν θεωρήθηκε αναξιόπιστος και σ’ αυτό τον χώρο, επειδή αποκάλυπτε στους αντιπάλους τα επιχειρήματα των εντολέων του, το έριξε στην πολιτική· και ενώ έχει κερδίσει πάμπολλα χρήματα από τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύτηκε, ελάχιστα έβαλε στην άκρη. Τούτη τη στιγμή βέβαια το βασιλικό χρυσάφι  έχει κατακλύσει τις σπατάλες του, όμως ακόμα και αυτό δεν θα επαρκέσει· γιατί ποτέ, κανένας πλούτος δεν φάνηκε ισχυρότερος από τον διεφθαρμένο χαρακτήρα. Συνοψίζω: εξασφαλίζει τα προς το ζην όχι από τα δικά του εισοδήματα αλλά από τους δικούς σας κινδύνους» (Αισχίνης).

«Γιατί, αν έχει ο Κόνωνας αναθρέψει έτσι τα παιδιά του ώστε να διαπράττουν εγκλήματα ενώπιόν του, και για αυτά μάλιστα ούτε να φοβούνται ούτε να ντρέπονται, για μερικά από τα οποία ως τιμωρία προβλέπεται ο θάνατος, τι θα θεωρούσατε εύλογο να υποστεί; Eγώ, βέβαια, νομίζω ότι αυτά είναι απόδειξη ότι αυτός ούτε τον ίδιο του τον πατέρα του δεν ντρέπεται· γιατί, αν ο ίδιος τιμούσε και φοβόταν τον πατέρα του, θα απαιτούσε και τα παιδιά του να φέρονται το ίδιο απέναντί του». (Δημοσθένης)

«Ο Μειδίας λοιπόν είχε πρώτα την αναίδεια να προσπαθεί να πείσει τον Στράτωνα να μεταβάλει την απόφασή του από καταδικαστική σε αθωωτική και τους άρχοντες να τροποποιήσουν το πρακτικό της δίκης· και τους προσέφερε πενήντα δραχμές· επειδή όμως αυτοί αγανάκτησαν για την προσφορά και αφού απέτυχε να πείσει και τον ένα και τους άλλους, αναχώρησε με απειλές και βαρειές ύβρεις· και τι έκαμε; Παρατηρήστε την κακοήθειά του. Ζήτησε ακύρωση της αποφάσεως της διαιτησίας χωρίς να ορκισθεί, αλλά άφησε να γίνει τελεσίδικη η απόφαση εναντίον του και κατηγορήθηκε ότι δεν είχε ορκισθεί· με την επιθυμία να αποκρύψει το σχέδιό του, περίμενε την τελευταία ημέρα της διαιτησίας στο μήνα Θαργηλιώνα ή Σκιροφοριώνα, ημέρα κατά την οποία άλλοι από τους διαιτητές παρουσιάσθηκαν και άλλοι όχι·  αφού έπεισε τον άρχοντα ο όποιος προήδρευε να βάλει το ζήτημα σε ψηφοφορία, παραβαίνοντας όλους τους νόμους, χωρίς να παρουσιάσει ούτε ένα μάρτυρα, κατηγόρησε τον Στράτωνα ερήμην και ερήμην μαρτύρων, και πέτυχε να καταδικασθεί σε εξορία και στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων». (Δημοσθένης)

«Ας αναλογιστούμε, για όνομα των θεών, τι θα γίνει, αν ο καθένας μέσα στην πόλη αποκτώντας το θράσος και την αδιαντροπιά του Αριστογείτονα, και σκεπτόμενος τα ίδια ακριβώς με αυτόν, ότι είναι δυνατόν και να λέει και να κάνει ό,τι θέλει ο καθένας στη δημοκρατία χωρίς όρια, αν βέβαια κάνοντας αυτά δεν ενδιαφερθεί για την εντύπωση που θα δώσει, και δεν τον σκοτώσει κανείς αμέσως για καμιά από τις αδικίες που έχει διαπράξει· αν, έχοντας αυτά κατά νου, αυτός που δεν έχει οριστεί με κλήρωση ή εκλογή επιδιώκει να είναι ίσος με αυτόν που έχει οριστεί με κλήρωση ή εκλογή και να συμμετάσχει στις ίδιες διαδικασίες, και γενικά ούτε νέος ούτε γέρος να ενεργεί όπως αρμόζει, αλλά αφού ο καθένας καταργήσει κάθε τάξη στη ζωή του, θεωρήσει νόμο, εξουσία, τα πάντα, τη δική του θέληση· αν λειτουργήσουμε έτσι, μπορεί η πόλη να διοικηθεί;» (Δημοσθένης)

«Δεν έφυγον εγκαταλείψαντες την χώραν, καθ' ον τρόπον ο Λεωκράτης, ούτε ανυπεράσπιστον την εκθρέψασαν αυτούς πατρίδα και τα ιερά αυτών παρέδοσαν. (Λυκούργος)»

Β. 56.  Βίος και έργο του Γιάννη Τσαρούχη

20 Ιουλίου 1989. Η Ελλάδα γίνεται φτωχότερη, καθώς αφήνει τη στερνή του πνοή μια σημαντική μορφή των Γραμμάτων και των τεχνών. Πεθαίνει ο Γιάννης Τσαρούχης, ο άνθρωπος που αποτύπωσε με το πινέλο του την Ελλάδα του 20ου αιώνα, ένας από τους διασημότερους εντός κι εκτός συνόρων και καταξιωμένους ζωγράφους της σύγχρονης Ελλάδας.

Ανεξάντλητος μέχρι την τελευταία του στιγμή, ήταν 80 ετών όταν πέθανε, είχε προσφέρει πάμπολλα στην ελληνική Τέχνη κι είχε να δώσει ακόμη πιο πολλά, καθώς τα νεορεαλιστικών τάσεων έργα του σχετίζονται και με την ελληνική λαϊκή παράδοση, μα και από τα πορτρέτα των Φαγιούμ. Ξεκίνησε τη ζωγραφική σε ηλικία μόλις 7 χρόνων, σκαρώνοντας εικόνες αγίων, ενώ σε εκείνη την ηλικία δέχεται ερεθίσματα από ευρωπαϊκά (κυρίως γαλλόφωνα) περιοδικά που κυκλοφορούν μεταξύ συγγενικών του προσώπων.

Έπειτα, μεγαλώνοντας, σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, μαθητεύοντας κοντά σε εξαίρετους δασκάλους, όπως τον Μπισκίνη, το Γερανιώτη, το Βικάτο και τον Παρθένη. Ακολούθως, βρέθηκε , από το 1931 έως το 1935 που φεύγει στη Γαλλία κοντά στον άλλο σπουδαιότατο δάσκαλο Φώτη Κόντογλου. Στη Γαλλία βρέθηκε και συνδέθηκε με τον Τεριάντ.

Στο Παρίσι θα ξαναμεταβεί λίγο μετά την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών τον Απρίλη του 1967. Αν τη δεκαετία του 1930 προσπάθησε να ακολουθήσει  τα σουρεαλιστικά ρεύματα, αργότερα πήρε πιο «συντηρητικούς» δρόμους , οι οποίοι συνετέλεσαν στην καταξίωσή του μεταξύ των Ελλήνων ζωγράφων. Προς το τέλος της ζωής του, επισκέπτεται συχνά το Άγιο Όρος, που ασκεί επιρροή στα ύστατα έργα του.

Πέρα από τη ζωγραφική, όμως, ο Γιάννης Τσαρούχης ασχολήθηκε με την εικονογράφηση σχολικών εγχειριδίων ή άλλων βιβλίων, αλλά έχει να επιδείξει σημαντικότατο, αξιοπρόσεχτο έργο και στη σκηνογραφία θεατρικών παραστάσεων κι ως ενδυματολόγος σε αυτές. Συνεργάστηκε με επιτυχία με διάφορα θεατρικά σχήματα και θιάσους για την παρουσίαση κλασικών και άλλων έργων, επί σειρά ετών. Αναφέρουμε ενδεικτικά το Εθνικό θέατρο, το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, της Κατερίνας, τ Θέατρο Τέχνης, τη Λυρική Σκηνή, κ.α. Επιπλέον έχει να μας δώσει και την αξιόλογη θεατρικά και φιλολογικά μετάφραση αρχαίων τραγωδιών, όπως το έργο του Ευριπίδη «Τρωάδες».

Σταθμός αναμφίβολα , στην πολύχρονη καριέρα του η γνωριμία κι η συνεργασία του (κυρίως μετά το 1945) με το γνωστό θεατράνθρωπο Κάρολο Κουν, τους οποίους σημειωτέον έφερε κοντά μια παράσταση του κρητικού έργου «Ερωφίλη» το 1934. Ο Τσαρούχης, τέλος, ενώ πίνακές του βρίσκονται σε πολλές ιδιωτικές συλλογές και διάφορα μουσεία, έχει φτιάξει σκηνικά για παραστάσεις της Επιδαύρου, στο Κόβεν Γκάρντεν του Λονδίνου (1950), αλλά και στη Σκάλα του Μιλάνου (1961).

Από τα έργα του ας ξεχωρίσουμε τα Ζεϊμπέκικα, τις Τέσσερις Εποχές, τους Μήνες κ.α.

* Το συνημμένο video για τη ζωή και το έργο του Γ. Τσαρούχη προέρχεται από το Αρχείο της ΕΡΤ...