5. Οι πρώτοι συνεταιρισμοί 

Το α' μισό του 19ου αι., ενώ είχαν αρχίσει να διαφαίνονται τα "προβλήματα" για την εργατική τάξη και τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα από την εξάπλωση της Βιομηχανικής Επανάστασης, ξεχωρίζει , αναμφίβολα, η προσωπικότητα του Ουαλού Ρόμπερτ Όουεν (Robert Owen, φωτογραφία, 14/05/1771- 17/11/1858).  Ιδιοχτήτης κλωστοϋφαντουργίας ο ίδιος, "πέρασε" στην ιστορία ως φιλάνθρωπος και εκ των ουτοπιστών σοσιαλιστών.

 Ο Όουεν θεωρείται ο εισηγητής του σοσιαλισμού στη Βρετανία και ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες, για να καλυτερέψει τις συνθήκες διαβίωσης του προσωπικού της υφαντουργίας του στη Γλασκόβη (ανέγερση ξεχωριστών κατοικιών, ίδρυση σχολείων για τα παιδιά, οργάνωση καταστημάτων μ' ελεγχόμενες χαμηλές τιμές κ.α.), αλλά και ύψωσε τα ημερομίσθια και απαγόρεψε την εργασία παιδιών κάτω των 10 ετών και λιγόστεψε και τις ώρες εργασίας για τους υπόλοιπους. Επιπλέον, πίστευε ότι η απλή μεταρρύθμιση δεν ήταν η ενδεικνυόμενη λύση των προβλημάτων, αλλά χρειαζόταν κοινωνικός μετασχηματισμός, και γι' αυτό πρότεινε τη δημιουργία εργατικών ή αγροτικών παραγωγικών συνεταιρισμών, με τη σύμπραξη εργοδοσίας - εργαζομένων.  

Το 1834, υπό την καθοδήγηση του Όουεν, ιδρύεται στην Αγγλία η Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας, με 500.000 μέλη, που απαιτούν 8ωρη εργασία και αύξηση των ημερομισθίων. Παρά τις σοβαρές αντιδράσεις απ' τους εργοδότες και την κυβέρνηση, οι οποίες οδήγησαν σε αποτυχία τα σχέδια του Όουεν, οι βάσεις για το κατοπινότερο συνεταιριστικό κίνημα εντός και εκτός Βρετανίας είχαν μπει.

 Ο Ρ. Όουεν, για τον οποίο ο Φρ. Ένγκελς έχει γράψει πως πρόκειται για "έναν άνθρωπο σχεδόν τέλειο, με χαρακτήρα απλού παιδιού και, ταυτόχρονα, ως ένα γεννημένο ηγέτη", πρόβαλε τις ιδέες του με τα έργα "Μια νέα ερμηνεία της κοινωνίας" (1813) , "Αναφορά προς την κομητεία του Λάναρκ (σημείωση: εκεί εφάρμοσε τις ιδέες του και είχε το εργοστάσιό του)" (1820) και "Επανάσταση στη νοοτροπία και την πρακτική του ανθρώπινου γένους" (1849).

Πηγή για το παρόν σημείωμα:  J. F. C. Harrison, "Robert Owen and Owenites in Britain and America" (1969)