Β.63. Ο χριστιανισμός στην Περσία

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε συνδέσει άρρηκτα το παρόν και το παρελθόν του Ιράν, της άλλοτε δηλαδή Περσίας, με το μουσουλμανισμό. Και μάλιστα, μετά την Ισλαμική επανάσταση της δεκαετίας του ’80, με το γεμάτο φανατισμό Ισλαμισμό. Στο σημερινό, όμως, άρθρο, θα προβάλουμε τρεις σημαντικές προσωπικότητες, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην  παρουσία του χριστιανισμού στην Περσία τα πρωτοβυζαντινά και προ της εμφάνισης του Μωαμεθανισμού χρόνια και κατέλαβαν ξεχωριστή θέση, όπως θα ιδούμε, στο χριστιανικό αγιολόγιο. Ο λόγος για τον Δομέτιο (4^ος αι. μ.Χ.), τον Ιάκωβο (4^ος αι. μ.Χ.) και τον Αναστάσιο (7^ος αι. μ.Χ.).

Πριν υπεισέλθουμε στην εξιστόρηση της ζωής και της δράσης των τριών, ας ιδούμε με λίγα λόγια την ιστορία του χριστιανισμού στην Περσία.  Πρώτ’ απ’ όλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ανάμεσα στους αυτόπτες μάρτυρες της Πεντηκοστής συγκαταλέγονται – σύμφωνα με τις «Πράξεις των Aποστόλων» – και  «Πάρθοι, Μήδοι και Eλαμίται και οι κατοικούντες την Μεσοποταμίαν...».

Στα επόμενα χρόνια, που είχαμε ραγδαία εξάπλωση της νέας θρησκείας, οι παραδόσεις λένε πως στη Μεσοποταμία και την Περσία το χριστιανισμό έφερε ο μαθητής του Χριστού, Θαδδαίος. Χριστιανικά κέντρα, κατά την εποχή της διαμάχης Ζωροαστρισμού και Μανιχαϊσμού στην Περσία, ήσαν η Αδιαβηνή, με πρωτεύουσα τα Aρβηλα, και η Οσροηνή, με πρωτεύουσα την Έδεσσα. Κατά την άνοδο των Σασσανιδών, λοιπόν, οι χριστιανικές κοινότητες του Ιράν είχαν ήδη παρελθόν δύο αιώνων και αποτελούσαν μια ισχυρή μειονότητα.  

Το διάταγμα των Μεδιολάνων ήταν ό,τι εισήγαγε την ανεξιθρησκία, αναγνωρίζοντας το χριστιανισμό στη ρωμαϊκή αχανή αυτοκρατορία (313 μ.Χ.), αλλά στην Περσία οι ζωροαστρικοί ιερείς στράφηκαν με «πογκρόμ» κατά των χριστιανών, που κατέφυγαν στην παραμεθόρια περιοχή της Νίσιβι, όπου υπήρχε ονομαστή χριστιανική θεολογική σχολή μέχρι το 363 μ.Χ . Στη σχολή αυτή, αλλά και σε άλλα χριστιανικά κέντρα της Περσίας, οι χριστιανοί διέπρεψαν με μεταφράσεις αρχαιοελληνικών έργων στα Συριακά και πιθανόν περσικών έργων στα Ελληνικά.

Δίχως να παραβλέπουμε τις «επιρροές» των πρωτοχριστιανικών αιρέσεων, η εμφάνιση και η καταδίκη της αίρεσης του νεστοριανισμού κατά τον 5^ο αιώνα μ.Χ. [3^η Οικουμενικής Σύνοδος της Εφέσου (431 μ.Χ.) ] φανέρωσε διχαστικές τάσεις στους κόλπους της χριστιανικής κοινότητας των Περσών και καθώς οι περισσότεροι προσχώρησαν τον νεστοριανισμό, επήλθε οριστική ρήξη με τη γραμμή της Κωνσταντινούπολης και λίγο αργότερα (α’ μισό 7^ου αι.), τους έκανε, κατά τη γνώμη μου, περισσότερο ευάλωτους στην έλευση του Μουσουλμανισμού και των Αράβων.

Ας ξεκινήσουμε την αφήγησή μας με το Δομέτιο.  Ο  Δομέτιος έζησε στα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου (α’ μισό 4^ου αιώνα μ.Χ). Διδάχτηκε τη χριστιανική πίστη από κάποιο χριστιανό, πού ονομαζόταν Αβαρος. Όταν το έμαθαν αυτό οι άνθρωποι του σπιτιού του, εξεγέρθηκαν εναντίον του και ο Δομέτιος σηκώθηκε και έφυγε από το σπίτι του. Κατευθύνθηκε στην Νίσιβι, όπου κλείστηκε σε μια μονή.

Αναχώρησε, όμως, κι από κει, για να έλθει στη Θεοδοσιούπολη, στη μονή Σεργίου και Βάκχου. Ο προϊστάμενος της μονής, βλέποντας την πνευματική ανωτερότητα του Δομετίου, θέλησε να τον κάνει πρεσβύτερο. Γρήγορα, όμως, ο Δομέτιος, αρνούμενος κάθε αξίωμα, έφυγε στα όρη και ζούσε μέσα σε μια σπηλιά με δύο μαθητές του. Όταν κάποτε περνούσε από τα μέρη εκείνα ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης  Ιουλιανός (βασίλεψε 361 έως 363 μ.Χ.), οι στρατιώτες του βρήκαν το Δομέτιο και τους μαθητές του να ψάλλουν μέσα στη σπηλιά, όπου, κατόπιν αυτοκρατορικής διαταγής, τους φόνευσαν με λιθοβολισμό.

Ο Ιάκωβος ο Πέρσης έζησε περί τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. στην πόλη Βηθλαβά, τα χρόνια που αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Αρκάδιος. Ο Ιάκωβος καταγόταν από ευγενή γενιά,  υπήρξε δε στενός φίλος του Πέρση βασιλέα Ισδιγέρδη και χάριν της φιλικής τους σχέσης απαρνήθηκε τον Χριστιανισμό.

Η αλλαξοπιστία του λύπησε πολύ τη μητέρα του και τη σύζυγο του, πού του δήλωσαν ότι μετά απ' αυτό δεν ήθελαν ούτε καν να τον γνωρίζουν. Η συμπεριφορά αυτή των αγαπημένων του προσώπων οδήγησε τον Ιάκωβο στη μετάνοια και σε δημόσια ομολογία πίστεως στην αρχική του θρησκεία.

Έτσι, και παρά τη προηγούμενη τους φιλία ο Ισδιγέρδης, πρόσταξε το θάνατό του δια τεμαχισμού. Αναφέρεται μάλιστα από την παράδοση και ότι ο δήμιος, κατόπιν βασιλικής εντολής, στο τέλος τον αποκεφάλισε (το 421 μ.Χ., στη γενέτειρά του, επί βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου του 2^ου). ).

Και θα κλείσουμε το σημερινό άρθρο με την ιστορία του Αναστασίου, η οποία χρονολογείται στα χρόνια του βασιλιά του Βυζαντίου, Ηρακλείου, ο οποίος, στις αρχές του 7^ου αιώνα μ.Χ., διεξήγε πολυετείς και νικηφόρες τελικά πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Περσών, πριν την ταυτόχρονη χρονικά εξάπλωση του μωαμεθανισμού. Ο Αναστάσιος ο Πέρσης ήταν, πριν προσηλυτισθεί στο χριστιανισμό, ειδωλολάτρης μάγος. Γεννήθηκε  στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. Το αρχικό όνομα του ήταν Μάργουνδατ και ο πατέρας του ήταν ένας από τους σοφούς της εποχής εκείνης στην Περσία και ασκούσε την μαγική τέχνη. Όταν το 614 μ.Χ. απήχθη ο Τίμιος και Ζωοποιός Σταυρός των Ιεροσολύμων από τους Πέρσες, ο Μάργουδαντ ζήτησε να μάθει τα σχετικά μ' αυτόν.

Τον καιρό εκείνο, ο λόγος του Ιησού Χριστού, έφτασε στην Περσία και πολλοί άρχισαν να πιστεύουν και να βαπτίζονται Χριστιανοί. Μεταξύ αυτών που πίστεψαν ήταν και ο Μάργουδαντ. Θέλοντας να ακολουθήσει μια χριστιανική ζωή, εγκατέλειψε την πατρίδα του, τις σπουδές και τα αξιώματά του και ταξίδεψε στην αρχή μέχρι την Ιεράπολη και κατόπιν μέχρι τα Ιεροσόλυμα.

Στα Ιεροσόλυμα εξέφρασε την επιθυμία του να βαπτισθεί, πράγμα που έκανε πράξη ο Πατριάρχης Μόδεστος. Τότε έλαβε το όνομα Αναστάσιος και κατόπιν εισήλθε στο μοναστικό τάγμα, καθώς έγινε δεκτός από τον ηγούμενο Ιουστίνο στο μοναστήρι του Αγίου Αναστασίου. Ο Αναστάσιος δούλευε με συνέπεια και εργατικότητα στον κήπο και στο μαγειρείο του μοναστηριού, παράλληλα με τη θέρμη του προς τα χριστιανικά κηρύγματα. Έτσι έζησε στο μοναστήρι για 7 συνεχή έτη. Κατά τη διάρκεια των χρόνων αυτών, προσευχόταν και ζητούσε από τον Θεό να τον αξιώσει να μαρτυρήσει για την πίστη του.

Κοντά στο τέλος της επταετίας, ένα όνειρο του γνωστοποιούσε ότι το τέλος της ζωής του δεν ήταν πια μακριά. Πήρε τότε την απόφαση να εγκαταλείψει το μοναστήρι. Αφού γιόρτασε το Πάσχα εκείνης της χρονιάς στο μοναστήρι, έφυγε και ταξίδεψε ως την Καισάρεια της Παλαιστίνης.

Εναντιώθηκε και χλεύασε τις μαγικές τελετές Περσών μάγων στην Καισάρεια. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να φυλακιστεί. Προσπαθώντας να τον πείσουν να αλλάξει πίστη, άρχισαν να τον υποβάλουν σε διάφορα μαρτύρια. Βλέποντας ότι τα ψυχοσωματικά βασανιστήρια δεν είχαν αποτέλεσμα, έστειλαν τον Αναστάσιο στην Περσία, όπου παρουσιάστηκε στον τότε βασιλιά Χοσρόη. Ο Χοσρόης εφάνη άτεγκτος μαζί του, υποβάλλοντάς τον σε νέα επώδυνα μαρτύρια. Στο τέλος, αποφάσισε την εκτέλεσή του μαζί με άλλους 70 χριστιανούς.

Ο Αναστάσιος, μεταφερθείς στον τόπο του μαρτυρίου, αγόγγυστα, έσκυψε το κεφάλι και με ένα ξίφος τον αποκεφάλισαν στις 22 Ιανουαρίου του 627 μ.Χ..  Το λείψανο του Αγίου ενταφιάστηκε στο μοναστήρι του Αγίου Σέργιου.

Καταλήγοντας, λοιπόν, να σημειώσουμε ότι οι Χριστιανοί τιμούν τη μνήμη του Αγίου Αναστασίου του Πέρση στις 22 Ιανουαρίου, του Ιακώβου στις 27 Νοεμβρίου και στις 7 Αυγούστου του Δομετίου. Επίσης, ας αναφερθεί ότι πηγές για το σημερινό σημείωμα χρησίμεψαν αφενός οι ιστοσελίδες http://www.matia.gr/7/72/7203/7203_1_8.html , http://www.pigizois.net/sinaxaristis/11/27_11.htm και http://www.aegeantimes.gr/pigizois/agioi/aygoystos/07_8.htm και αφετέρου το άρθρο του Ε. Βενέτη «Η θρησκεία στο Σασσανιδικό Ιράν» (εφημερίδα «Καθημερινή», 30 – 01 – 2005).