Β. 67.  Η αποτροπή εμφυλίου πολέμου το φθινόπωρο του 1944 στην Κρήτη

Η προσφορά της Κρήτης στα χρόνια της Ιταλογερμανικής Κατοχής (1941-1944) δε μετριέται μονάχα με τα αντίποινα των καταχτητών σε ανθρώπινες ψυχές αθώων αμάχων και παράτολμων αντιστασιακών σαμποτέρ ή με τις βιβλικές καταστροφές ιστορικών περιοχών σε ολόκληρη τη μεγαλόνησο (Ανώγεια, Αμάρι, Αγ. Βασίλειος, Κάντανος, Βιάννος, Ιεράπετρα, Μεσαρά, κ.α.).

Η ηρωική μάχη της Κρήτης (Μάιος 1941), η από πολύ νωρίς οργάνωση αντάρτικων ομάδων κι η ενεργός δράση τους, η ριψοκίνδυνη απαγωγή του στρατηγού Κράιπε (Απρίλιος 1944) μιλούν, επίσης, εύγλωττα για την παλικαριά των Κρητικών. 

Κρητικοί αντάρτες στα χρόνια της
Γερμανοϊταλικής κατοχής (1941- 1945)

Πώς, όμως, απετράπη ο εμφύλιος πόλεμος στην Κρήτη μεταξύ ΕΟΚ (Εθνική Οργάνωση Κρήτης/ Εθνικόφρονες) και Ε.Α.Μ. (Αριστερά), τις ημέρες που εγκατέλειπαν τη μεγαλόνησο οι Γερμανοί για να την παραδώσουν ελεύθερη στους Έλληνες; Ενώ, λοιπόν, στην υπόλοιπη χώρα οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει κι η ατμόσφαιρα μύριζε «μπαρούτι» εμφυλίου συρράξεως, η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου στέλνει στο Ηράκλειο ως στρατιωτικό διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Ανδρέα Νάθενα, με σκοπό να αποτρέψει αδελφοκτόνα σύγκρουση μεταξύ ΕΟΚ- Ε.Α.Μ..

Ο Νάθενας τα κατάφερε και στην ημερήσια διαταγή του στις 15 Σεπτεμβρίου 1944 ανακοινώνει πως, μολονότι η πόλη του Ηρακλείου ήταν ακόμη υπό γερμανική κατοχή, τη μέρα αυτή έγινε κοινή συνεδρίαση των δυο αντιστασιακών οργανώσεων, που συγκρότησαν διμελή (ένα μέλος από κάθε πλευρά, ο Θεοδωράκης Ε. από το Ε.Α.Μ. κι ο Καζαντζάκης Ι. από την ΕΟΚ) Επιτροπή, με σκοπό , όταν θα έφευγαν οι καταχτητές, να τηρηθεί η έννομος τάξη και να μη σημειωθούν αρχοθηρίας συγκρούσεις μεταξύ τους.

Για την Ιστορία και για να δουν όσοι δεν την (ανα)γνωρίζουν την ανωτερότητα των Κρητικών παραθέτουμε επί λέξει το επίμαχο σημείο της διαταγής της 15/9/1944, που μαρτυρεί τη διάθεσή του για παραμερισμό των φιλοδοξιών και συμβιβασμό: «...Πάσαι αι ανταρτικαί ομάδες, στρατ. οργανώσεις και λοιπαί ένοπλοι δυνάμεις να υπακούωσι εις τας διαταγάς της στρ. διοικήσεως και εκτελώσι ταύτας συμφώνως προς τους στρατιωτικούς κανονισμούς... Εκείνος όστις ήθελε προβή εις αντεκδικήσεις ή οπωσδήποτε ήθελε δώσει αφορμήν εις δημιουργίαν ανωμαλιών εις βάρος της ησυχίας και της ποθητής γαλήνης του λαού θα θεωρήται εγκληματίας και ως τοιούτος διώκεται συμφώνως προς τους νόμους του Κράτους. Να παύσωσι οι εκτελέσεις υπό ανευθύνων ατόμων, διότι πολλάκις συμβαίνει να παθαίνωσι αθώοι άνθρωποι αντί των κακών, καθότι δέον να αποδεικνύεται πάσα ενοχή διά αληθών στοιχείων... Έχω δε την ελπίδα -καταλήγει ο Νάθενας- ότι θα επικρατήση τάξις και πειθαρχία προς το συμφέρον όλων μας.»

Έτσι, χάρη στην πρωτοβουλία του στρατιωτικού διοικητή, επετεύχθη εθνική ενότητα στο νομό Ηρακλείου και δεν διεταράχθη η ισορροπία στη μαρτυρική Κρήτη ως τις 12 Δεκεμβρίου 1944, που εγκατέλειψαν οι Γερμανοί το Ηράκλειο, την ώρα που στην Αθήνα και την υπόλοιπη Ελλάδα άρχισαν να πέφτουν οι πρώτες σφαίρες του πολυαίμακτου κι ανώφελου εν τέλει εμφυλίου μεταξύ των δυνάμεων του Ε.Α.Μ. και των ξενόφιλων κυβερνήσεων της κεντροδεξιάς.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
1. Κωνσταντίνου Αβτζιγιάννη, Η Εθνική Αντίσταση στην Κρήτη 1941 – 1945.
2. Η Κρήτη υπό Κατοχή: Η Μάχη της Κρήτης και η Εθνική Αντίσταση, Κατοχή και δοσιλογισμός, 2017Συγγραφέας: Δημοσθένης Κούκουνας