Β. 64. Ποιος ήταν πραγματικά ο Ιούδας ο Ισκαριώτης;

Καλό Πάσχα σε όλους!

Ποιος ήταν πραγματικά ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ο μαθητής του Ιησού, τον οποίο «βαραίνει» η φιλαργυρία του και η προδοσία του Δασκάλου του; Λένε οι Γραφές όλη την αλήθεια ή είναι χαλκευμένα κείμενα εις βάρος του;

Πρώτα απ’ όλα, από το ευαγγέλιο του Λουκά, μαθαίνουμε ότι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, του οποίου ο πατέρας λέγεται Σίμων,  επελέγη ανάμεσα στους δώδεκα εκλεχτούς μαθητές του Ιησού.

Στο ευαγγέλιο του Ιωάννη, βλέπουμε τον Ιούδα να δυσανασχετεί προς τον Ιησού για το πανάκριβο μύρο με το οποίο ξέπλυνε τα πόδια του Δασκάλου η Μαρία, η αδελφή του αναστηθέντος Λαζάρου και της Μάρθας. Ο λόγος της δυσφορίας του Ιούδα ήταν η φιλοχρηματία του, η οποία, όπως διαβάζουμε στα ίδια χωρία, τον είχε σπρώξει να κλέβει από το ταμείο που κρατούσαν για τις ανάγκες τους οι μαθητές του Ιησού.

Λίγο μετά από το περιστατικό αυτό, όπως διαβάζουμε στο Ματθαίο, στο Μάρκο και στο Λουκά, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, αφού μέσα του, όπως γράφει μάλιστα ο Λουκάς, είχε μπει ο Σατανάς,  προσέγγισε τους αρχιερείς και τους γραμματείς των Ιουδαίων και τους στρατηγούς του ναού, οι οποίοι γύρευαν, από καιρό, αφορμή και ευκαιρία να συλλάβουν τον Ιησού και να τον θανατώσουν. Οι αρχιερείς τότε, πασίχαροι, του πρότειναν έτσι και κατάφερνε να παραδώσει τον Ιησού στα χέρια τους αμοιβή τριάντα αργυρών νομισμάτων και ο Ιούδας από εκείνη τη στιγμή αναζητούσε την κατάλληλη ευκαιρία να τους προδώσει το Χριστό.

Στο Μυστικό Δείπνο, ο Χριστός αποκαλύπτει στους δώδεκα μαθητές του ότι κάποιος εξ αυτών θα τον προδώσει. Ο Ματθαίος βάζει τον Ιούδα τον Ισκαριώτη να ρωτά και εκείνος το Δάσκαλο εάν είναι ο προδότης. Ο Ιησούς τού απαντά «Εσύ μόνος σου το ομολόγησες!» και έπειτ’ απ’ αυτό, ο Ιούδας έφυγε.

Πήγε να βρει, όπως γράφουν οι ευαγγελιστές,  όσους είχαν μαζέψει και είχαν οπλίσει με μαχαίρια και ξύλα οι αρχιερείς και οι γραμματείς μαζύ με Ρωμαίους στρατιώτες και κατευθύνθηκε μαζύ τους στο όρος των Ελαιών, όπου είχε μεταβεί, εν τω μεταξύ, με τους εναπομείναντες 11 μαθητές του ο Ιησούς για την τελευταία επίγεια προσευχή του.  Ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, όμως, όπως γράφει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, ήξερε ότι ο Ιησούς θα βρισκόταν στο όρος των Ελαιών, στον Κήπο της Γεθσημανής, επειδή είχαν ο Ιησούς και οι μαθητές του είχαν πάει πολλές φορές στο μέρος εκείνο. Έτσι, εκεί, μόλις τον βλέπει ο Ιησούς δεν αντιδρά καθόλου και ο Ιούδας, αφού τον χαιρέτησε, φιλώντας τον στο μάγουλο δις όπως είχε προσυνεννοηθεί με τους αρχιερείς με ψεύτικη στοργή, ολοκληρώνει την προδοσία και δίνει «σήμα» στους στρατιώτες που ήταν κοντά του να τον συλλάβουν και να τον φέρουν στους αρχιερείς να δικαστεί και να καταδικαστεί σε θάνατο, ώστε και εκείνος να εισπράξει την αμοιβή του…

Όταν, λίγες ώρες αργότερα, ο Ιησούς καταδικάστηκε από το συνέδριο των αρχιερέων και οδηγήθηκε στο Ρωμαίο διοικητή Πόντιο Πιλάτο, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης σαν να μετανόησε. Έτρεξε όσο πιο γρήγορα μπορούσε, όπως γράφει ο Ματθαίος, στους αρχιερείς, τους πέταξε τα τριάντα αργύρια μέσα στο ναό και φεύγοντας τους είπε, «Αμάρτησα, σας παρέδωσα έναν αθώο!». Οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι τότε του αποκρίθηκαν, «Κάνε ό,τι καταλαβαίνεις, εμάς δεν μας νοιάζει! Το κρίμα του στο λαιμό σου!»

Το φιλί της προδοσίας
του Ιησού από τον Ιούδα

Ο Ιούδας ακούγοντάς τους έφυγε και πήγε και κρεμάστηκε. Με τα χρήματα που τους πέταξε πίσω, το ιερατείο συνεδρίασε και αποφάσισε να αγοράσει το χωράφι ενός κεραμιδά, για να θάφτονται εκεί οι ξένοι. Βέβαια, οι «Πράξεις των Αποστόλων» γράφουν πως ο Ιούδας ο ίδιος αγόρασε το χωράφι με τα 30 αργύρια και εκεί μέσα κρεμάστηκε αυτοτιμωρούμενος για την  προδοσία του και όταν έπεσε καταγής, ξεκοιλιάστηκε και βγήκαν έξω όλα τα σπλάχνα του. Όπως και να έχει, αυτό φέρεται να ήταν το τέλος του Ιούδα και με το οποίο επαληθεύτηκε πλήρως και η σχετική προφητεία του σοφού Ιερεμία.

Υπάρχει, όμως, και ο αντίλογος σε όλα τα παραπάνω: Ο Ιούδας δεν ήταν εσκεμμένα κακός, αλλά απλώς «εκπλήρωνε την αποστολή του στο σχέδιο του Θεού».

Ειδικοί της Βίβλου υποστηρίζουν ότι ο Ιούδας «έπεσε θύμα θεολογικής δυσφήμησης, που συνέβαλε στη δημιουργία αντισημιτισμού» κατασκευάζοντας την εικόνα του «μοχθηρού κακού» που είναι έτοιμος να προδώσει για το χρήμα.

Όπως ανέφεραν οι εφημερίδες στις αρχές του 2006,  ο Βάλτερ Μπραντμούλερ, επικεφαλής της Επιτροπής του Ποντίφικα για την Ιστορική Επιστήμη, έχει αρχίσει εκστρατεία με στόχο να κάνει τους πιστούς να δουν με συμπάθεια τον άνθρωπο-προδότη και ανακοίνωσε στους συναδέλφους του ότι έχει έρθει η ώρα για «μια άλλη ανάγνωση» της ιστορίας του Ιούδα. 

O Μπραντμούλερ δήλωσε ότι η αποκατάσταση του Ιούδα «θα έλυνε το πρόβλημα μιας προφανούς έλλειψης οίκτου του Ιησού απέναντι σε έναν από τους πιο στενούς του συνεργάτες». Όπως είπε στη La Stampa, υπάρχει μια χριστιανική παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Ιησούς συγχώρεσε τον Ιούδα και τον διέταξε να εξαγνιστεί με «πνευματικές ασκήσεις» στην έρημο.

Λίγους μήνες αργότερα, το μοναδικό γνωστό αντίγραφο του Ευαγγελίου του Ιούδα, χαμένο στην αιγυπτιακή έρημο για τουλάχιστον 17 αιώνες, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά μεταφρασμένο, έπειτα από την ολοκλήρωση μιας πολυετούς προσπάθειας από τη National Geographic Society.

Σε αντίθεση με την Καινή Διαθήκη, που παρουσιάζει τον Ιούδα ως τον υπέρτατο προδότη του Ιησού, ο αρχαίος, δυσανάγνωστος κώδικας δίνει μια διαφορετική εκδοχή, σύμφωνα με την οποία ο Ισκαριώτης παρέδωσε τον δάσκαλό του κατ' εντολή του Κυρίου του, ένα βήμα απαραίτητο για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.

Ο πάπυρος με το Ευαγγέλιο του Ιούδα ανακαλύφθηκε στην έρημο Ελ Μίνια τη δεκαετία του '70 αλλά στη συνέχεια εξαφανίστηκε στον κόσμο των εμπόρων αρχαιοτήτων, ένας από τους οποίους το έκρυψε για 16 χρόνια σε μια τραπεζική θυρίδα στη Νέα Υόρκη. Τρεις δεκαετίες αργότερα, έφτασε στα χέρια του Ελβετού καθηγητή και ειδικού στην κοπτική γραμματεία Ρόντολφ Κασέρ και την Πέμπτη παρουσιάστηκε σε συνέντευξη Τύπου του National Geographic στην Ουάσινγκτον.

Το κείμενο γράφτηκε τον 3^ο  ή 4^ο  αιώνα μ.Χ. στην κοπτική, γλώσσα που γραφόταν με ελληνικούς χαρακτήρες και μιλιόταν στην Αίγυπτο την πρωτοχριστανική εποχή. Πιστεύεται ότι είναι αντίγραφο του πρωτότυπου ευαγγελίου που συντάχθηκε στην ελληνική γλώσσα πριν από το 180 μ.Χ, εποχή που είχαν κατασταλάξει τα κείμενα των υπόλοιπων Ευαγγελίων και είχαν ενταχθεί στο corpus της Καινής Διαθήκης.

Το ευαγγέλιο του Ιούδα, 31 σελίδων, χρονολογημένο, ταυτοποιημένο και μεταφρασμένο, ξεκινά με τα λόγια: «Η απόκρυφη διήγηση της αποκάλυψης που φανέρωσε ο Ιησούς σε συνομιλία με τον Ιούδα τον Ισκαριώτη...».

Κατ’ αρχάς, σύμφωνα και με όσα διαβάζουμε στην ιστοσελίδα https://www.newsbeast.gr/weekend/arthro/2656931/ti-ine-ke-ti-lei-to-eretiko-evangelio-tou-iouda, στο Ευαγγέλιο αυτό, ο Ιησούς φέρεται να περιπαίζει με νόημα τους μαθητές του κατά το περιστατικό της «προσευχής της ευχαριστίας», όταν γίνεται φανερό ότι δεν κατέχουν την αληθινή γνώση. Σε πλήρη αντίθεση δηλαδή με τα κανονικά Ευαγγέλια που δεν παρουσιάζεται πουθενά να γελά με τους μαθητές του. Ο Ιούδας όμως είναι ο μόνος από τους δώδεκα Αποστόλους που κατανοεί την αληθινή φύση του λόγου του Χριστού. Ως εκ τούτου, ο Ιησούς του γνωστοποιεί κατ’ ιδίαν «τα μυστήρια της βασιλείας».

Ο Ναζωραίος φαίνεται ότι προκρίνει τον Ιούδα ως τον μόνο μαθητή που μπορεί να κατανοήσει τα απόκρυφα λόγια που θέλει να κηρύξει. Οι ξεστρατισμένοι Απόστολοι θα όριζαν αντικαταστάτη του Ιούδα, αλλά εκείνος θα γινόταν το «δέκατο τρίτο πνεύμα» που θα «υπερέβαινε όλους [τους άλλους μαθητές]» επειδή, όπως του λέει ο Ιησούς, «εσύ θα θυσιάσεις τον άνθρωπο που με ενδύει». Ο Ιησούς του λέει εμπιστευτικά «Πήγαινε μακριά από τους άλλους και θα σου πω τα μυστήρια του βασιλείου», εκμυστηρευόμενος κατόπιν πως θα πικραθεί ο Ιούδας γιατί οι δώδεκα μαθητές θα τον αντικαταστήσουν, υπονοώντας προφανώς την πληροφορία που μαθαίνουμε από τις Πράξεις των Αποστόλων, όπου στην αποστολική θέση του Ιούδα μπαίνει ο Ματθίας.

 Έπειτα γίνεται λόγος για την απόκρυφη διδασκαλία του Ιησού, την οποία εκμυστηρεύεται στον Ιούδα τρεις ημέρες πριν από το Πάσχα, λίγο πριν από τη σταύρωσή του δηλαδή. Και μας προϊδεάζει για το περιεχόμενο που θα ακολουθήσει, λέγοντας ότι όταν ο Χριστός ήταν εδώ στη Γη, μίλησε με τους μαθητές του «για τα μυστήρια πέραν του κόσμου» και τι θα συμβεί στο τέλος.

Επίσης ο Ιησούς προκαλεί τους μαθητές του να δείξουν ότι είναι «τέλειοι», κάτι που έρχεται σε τραγική αντίθεση με το μήνυμα της χριστιανοσύνης. Κι ενώ οι μαθητές ανταποκρίνονται θετικά σε αυτή την πρόκληση, αδυνατούν να σταθούν μπροστά του. Ο μόνος που μπορεί να αποδείξει την τελειότητά του είναι ο Ιούδας, αλλά ακόμα κι αυτός αποστρέφει το πρόσωπό του με σεβασμό.

Ο Ιούδας μάς εισάγει στη θεολογία του γνωστικού χριστιανισμού καθώς όπως μας λέει το κείμενο το επόμενο πρωί οι μαθητές ρωτούν τον Χριστό γιατί έφυγε ο Ιούδας. Κι εκείνος αποκρίνεται πως πήγε «σε μια άλλη μεγάλη και αγία γενεά», υπονοώντας την τάξη των Γνωστικών. Όταν οι Απόστολοι θέλουν να μάθουν περισσότερα, ο Χριστός τους κοροϊδεύει ξανά γελώντας με την αμάθειά τους. Τους διαβεβαιώνει μάλιστα ότι κανένας από αυτόν τον αιώνα δεν θα μάθει για τη γενιά εκείνη, ούτε άνθρωπος, ούτε άγγελος, ούτε άστρο. Γιατί όλα αυτά ανήκουν στη γενιά των ανθρώπων του κατώτερου Θεού και κόσμου.

Το κείμενο εισάγει μια «άλλη γενιά», που φέρει μέσα της τη «Θεία σπίθα» και γι' αυτό ονομάζεται «αλλογενής» («γενεά του Σηθ»). Πρόκειται για την ανώτερη γενιά στην οποία ανήκει ο Ιούδας και ο Χριστός, σε αντίθεση με τους άλλους μαθητές του και τους χριστιανούς «αυτής της γενεάς».

Σε άλλο ένα περιστατικό που απομακρύνεται από την πεπατημένη του χριστιανισμού, οι μαθητές αποκαλύπτουν στον Ιησού ότι είδαν ένα όνειρο, έναν ναό με ένα μεγάλο θυσιαστήριο στο οποίο δώδεκα επαίσχυντοι ιερείς προσέφεραν θυσίες επικαλούμενοι το όνομα του Χριστού. Ο Χριστός τούς εξηγεί ότι αυτοί οι ιερείς είναι οι ίδιοι οι δώδεκα μαθητές και ότι τα βόδια που θυσιάζουν είναι οι άνθρωποι που παρασύρουν στη χριστιανική πίστη! Τους συμβουλεύει δηλαδή να πάψουν να εκχριστιανίζουν τον κόσμο με πρόφαση το όνομά του, γιατί έτσι μάχονται στην πραγματικότητα τον ίδιο τον Χριστό.

Στο τέλος ο Ιησούς εξηγεί στον φωτισμένο μαθητή του τον κόσμο, την ιεραρχία και την κοσμολογία του, κάτι που απομακρύνει ακόμα περισσότερο το Ευαγγέλιο του Ιούδα από τη χριστιανική παράδοση, αποτελώντας συμπίλημα γνωστικών απόψεων και παγανιστικών πεποιθήσεων. Οι μελετητές δεν συμφωνούν μάλιστα καθόλου αν ο Θεός που επικαλούνται οι πρωταγωνιστές του Ευαγγελίου του Ιούδα είναι ο Θεός της χριστιανοσύνης και πιθανότατα υπάρχουν καλοί λόγοι για να αμφισβητηθεί αυτό. Το ύψιστο εξάλλου αγαθό των χριστιανών είναι η σωτηρία της ψυχής μέσω της πίστης, ενώ για τους Γνωστικούς είναι η γνώση, κάτι που απηχεί το χειρόγραφο από άκρη σε άκρη.

Στο τέλος, όπως σημειώνει η προαναφερθείσα ιστοσελίδα που ασχολείται με την παρουσίαση και την ερμηνεία του «Ευαγγελίου του Ιούδα», ο Ιησούς προφητεύει πως ο Ιούδας «θα τους ξεπεράσει όλους αυτούς», γιατί αυτός θα θυσιάσει τον άνθρωπο που ενδύει τον Χριστό. Μετά την τελευταία αυτή αποκάλυψη του Ιησού για τον σωτήριο ρόλο του Ιούδα στη σταύρωσή του, ο Ισκαριώτης ακολουθεί τη μοίρα του, λέγοντας στους αρχιερείς και τους γραμματείς «αυτά που ήθελαν να ακούσουν» και προδίδει τον Χριστό για μερικά αργύρια, έτσι ώστε να τον απελευθερώσει από τη φυλακή της ύλης.

Η αντίθεση με την Καινή Διαθήκη τόσο σε δογματικό επίπεδο όσο και επίπεδο λόγου είναι αναντίρρητη. Ο Ιούδας δεν είναι ο υπέρτατος προδότης του Ιησού, αλλά ο άνθρωπος που απολυτρώνει τον Θεάνθρωπο από το φθαρτό του σώμα χαρίζοντάς του ουσιαστικά τη θεϊκή του υπόσταση.

Υπάρχουν, πάντως, μελετητές που διατείνονται ότι το Ευαγγέλιο του Ιούδα αποτελεί μια συγκλονιστική αρχαιολογική ανακάλυψη με τεράστιο πολιτιστικό ενδιαφέρον, παρέχοντας μια διαφορετική θεώρηση της σχέσης μεταξύ Ιησού και Ιούδα. Δεν λένε πως ανατρέπει τα ιερά και όσια του χριστιανισμού, απλώς πλουτίζει τις γνώσεις μας για τις θεολογικές αντιλήψεις της εποχής και τις θρησκευτικές διαμάχες εντός της χριστιανικής παράδοσης», καταλήγει η εν λόγω ιστοσελίδα.