153. Ιστορικές αναφορές για το Μίνωα

Ο Μίνω(α)ς, όπως όλοι ξέρουμε, ήταν μυθικός βασιλιάς της θαλασσοκράτειρας Κρήτης, γιος του Δία και της Ευρώπης (14^ος –13^ος αιώνας π.Χ.;), τη δύναμη του οποίου μαρτυρούν – πλην του Ομήρου – κι ο ιστορικός Θουκυδίδης των κλασικών χρόνων, ο λυρικός ποιητής Βακχυλίδης, ο ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης κι ο περιηγητής Παυσανίας (1^ος αιώνας μ.Χ). Ο Επιμενίδης έχει γράψει ποίημα για το Μίνωα, το ίδιο κι ο Ιππόστρατος (Σικελός ιστορικός των ελληνιστικών χρόνων), ενώ ο φιλόσοφος Πλάτων κάνει νύξεις για την Κρήτη, εκτός από τους «Νόμους», και στους διάλογους: «Κρίτων», «Πρωταγόρας», «Φαίδων», «Πολιτεία» και «Μίνως».

Ο Επιμενίδης ήταν Κρητικός σοφός, νομοθέτης, μάντης, ποιητής και ιερέας – καθαρτής· απάλλαξε την Αθήνα από το Κυλώνειο Άγος (596 π.Χ.). Για τον Επιμενίδη, υπάρχει ο θρύλος πως, όταν ακόμη παιδί, βόσκοντας τα πρόβατα της οικογένειάς του, αποκοιμήθηκε σε μία σπηλιά και ξύπνησε ύστερα από 57 ολόκληρα χρόνια. Επίσης, λεγόταν γι’ αυτόν ότι – επειδή τον αγαπούσαν οι θεοί – πέθανε υπέργηρος (κάποιοι λένε 154 ετών, κατ’ άλλους 157 και οι Κρητικοί λένε 299 χρόνων).  

Κνωσός, το παλάτι του Μίνωα στην Κρήτη

Ο Όμηρος τάσσεται υπέρ της κρητικής ιθαγένειας του Μίνωα, αναφέρει δηλαδή ότι η Ευρώπη γέννησε στην Κρήτη τον «καρπό» της «συνεύρεσής» της με το Δία, το Μίνωα («Ιλιάδα», ραψωδία Ν, στίχος 450), τον πρόγονο του Ιδομενέα. Και ο  Συρακούσιος βουκολικός ποιητής Μόσχος το 2^ο αιώνα π.Χ. δέχεται την εκδοχή ότι η Ευρώπη «συνευρέθηκε» με τον ταυρόμορφο Δία στην Κρήτη και του γέννησε το Μίνωα και άλλα παιδιά.

Ο Αριστοτέλης, επίσης, ασχολείται διεξοδικότατα στα «Πολιτικά» με την κρητική πολιτεία της Κνωσού, η οποία ήταν στα χρόνια της βασιλείας του Μίνωα η έδρα του κράτους του και η κοιτίδα του περίλαμπρου, υλικού και πνευματικού όπως μαρτυρούν και τα αρχαιολογικά ευρήματα, μινωικού πολιτισμού. Ο ιστορικός Ηρόδοτος γράφει ότι όταν ο Μίνωας κατέλαβε την εξουσία, εξόρισε τον αδελφό του, Σαρπηδόνα, που κατέφυγε με τους οπαδούς του στη Μικρά Ασία, στην περιοχή που μέχρι τότε ονομαζόταν Μιλυάδα και έκτοτε ονομάστηκε – λόγω των κρητικής καταγωγής Λυκίων αποίκων – Σόλυμοι· ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι κι οι Καύνοι, μικρασιατικός λαός της εποχής του, ισχυρίζονται πως έλκουν την καταγωγή τους από την Κρήτη του Μίνωα, αν κι όλα δείχνουν πως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να είναι αληθές.

Για την εξωτερική πολιτική του Μίνωα, ας μην παραβλέψουμε το μύθο που σχετίζεται με το γιο του, Ανδρόγεω, που σκότωσαν οι Αθηναίοι εκτός Κρήτης από ζήλια τάχα γιατί πρώτευε σε αθλητικούς αγώνες. Ας μην ξεχάσουμε ότι και η Φολέγανδρος, νήσος του Αιγαίου, έχει πάρει το όνομά της από ομώνυμο γιο του Μίνωα, αλλά πάντα πρέπει να θυμόμαστε την παράδοση που, σύμφωνα με το Διόδωρο το Σικελιώτη, λέει ότι ο Μίνωας κυνηγώντας τον αρχιτέκτονα Δαίδαλο όταν το έσκασε με το γιο του Ίκαρο από την Κρήτη έμαθε ότι ο Δαίδαλος βρισκόταν στη Σικελία και κατέπλευσε ο ίδιος προσωπικά να τον ζητήσει πίσω από τον Κώκαλο. Ο Κώκαλος από τη μια δεν ήθελε να αντιταχθεί στον δυνατό βασιλιά της Κρήτης, αλλά από την άλλη δεν ήθελε να χάσει το Δαίδαλο από την υπηρεσία του. Μολονότι προσποιήθηκε πως θα παραδώσει τον Δαίδαλο στο Μίνωα, οργάνωσε και εκτέλεσε, με τη χρήση καυτού νερού κατά το λουτρό που του παρείχε ως δείγμα φιλοξενίας, τη δολοφονία του βασιλιά της Κνωσού. Η αναφορά σε παρουσία του Μίνωα στη Σικελία ίσως σχετίζεται με Κρητικές αποικίες εκεί (Γέλα, Ακράγας κ.α.). 

Ο Μινώταυρος ήταν μυθολογικό τέρας, εξώγαμος γιος της βασίλισσας της Κνωσού και συζύγου του Μίνωα, Πασιφάης και του Ταύρου, τον οποίο είχε η βασίλισσα ερωτευτεί σφοδρά και πεθύμησε σαρκική μείξη μαζί του· το Μινώταυρο σκότωσε ο Θησέας με τη βοήθεια του «περιβόητου» σήμερα μίτου της Αριάδνης, της κόρης του Μίνωα. Ο λαβύρινθος, όπως λένε οι μύθοι, ήταν το ενδιαίτημα του Μινώταυρου, όπου τον είχε κλείσει για να κρύψει την «ντροπή» του ο Μίνωας και το οποίο είχε  πολλούς και αδιέξοδους διαδρόμους, για να μη δραπετεύσει ο Μινώταυρος, και το οποίο βρισκόταν στην Κνωσό.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι λαβύρινθος υπήρχε και στην Αίγυπτο, με την ίδια αρχιτεκτονική χτισμένος, αλλά κι ότι ο κρητικός λαβύρινθος, εν αντιθέσει με τον αιγυπτιακό, δεν διατηρείται στην εποχή που γράφει (1^ος αιώνας π.Χ.), αλλά μάλλον καταστράφηκε από κάποιον καταχτητή της Κνωσού ή κατέρρευσε από το πέρασμα του χρόνου. Τέλος, «λαβύρινθο» κατ’ επέκταση, πλέον, ονομάζουμε κάθε πολύπλοκο οικοδόμημα.

Σύμφωνα  με τη μυθολογία,  ο Ραδάμανθυς ήταν  γιος του Δία και της Ευρώπης, αδελφός του Μίνωα και του Σαρπηδόνα, βασιλιάς στη νότια Κρήτη και νομοταγής – ακριβοδίκαιος  δικαστής των νεκρών στον Άδη. Για τη σοφία και το ακριβοδίκαιό του νου κάνουν λόγο ο ποιητής Θέογνις, ο Πίνδαρος, ο Πλάτων («Νόμοι», «Μίνως»), ο Δημοσθένης, ο Αθήναιος, ο Ησίοδος, ο Αριστοτέλης, ο Έφορος, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Λουκιανός, ο Ιωάννης Στοβαίος («Ανθολόγιο»), ο  ρητοροδιδάσκαλος Λιβάνιος κ.α.

Καταλήγοντας, ας σημειωθεί πως οι  «διαταγές», που παρέχει, διά του Ραδαμάνθυος ή του Μίνωα, ο Δίας στους πολίτες, κι ο τρόπος που αυτές παραδίδονται θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο ο Θεός έδωσε τις Δέκα Εντολές στον ηγήτορα των περιπλανωμένων Εβραίων, Μωυσή.  Ο Μίνωας «συναντιέται» κάθε εννιά χρόνια με το Δία για την ανανέωση της θείας εμπιστοσύνης· και οι Έφοροι της Σπάρτης κάθε εννιά χρόνια βγαίνουν μιαν ξάστερη ασέληνο νύχτα στην ύπαιθρο και κοιτάζουν σιωπηλοί τον ουρανό: Εάν δουν κάποιο διάττοντα αστέρα, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αντικατασταθούν οι βασιλιάδες, γιατί κάπου ασέβησαν έναντι των θεών.