Β.2. Ορθοδοξία vs Ρωμαιοκαθολικοί, Βυζάντιο vs Δύση (μέρος ΙI)!

Τέλη του 7ου και αρχές του 8ου αι. μ.Χ. μέσα σε μιαν ταραγμένη τριακονταετία, ο  Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός ο Β' ο αποκληθείς και Ρινότμητος (κυβέρνησε 685 – 695, 705 – 711) κόβει νόμισμα στο οποίο είναι ξεκάθαρη η ιδεολογία του, η οποία δείχνει τη νοοτροπία της πολιτικής εξουσίας της Ανατολής, που ίσως «ενόχλησε» τον Πάπα της Ρώμης και τη Δύση!  Ο Χριστός είναι Rex Regnantium, ο Βασιλεύς των Βασιλέων δηλαδή Εκείνος ο οποίος καθορίζει την επουράνιο και επίγειο αρχή ορίζων τον αυτοκράτορα Servus Christi, τοποτηρητή επί της Γης. 

Έπονται τα χρόνια των Ισαύρων, που αρχής γενομένης από τον αρχηγέτη της Δυναστείας κιόλας, το Λέοντα το Γ’ (717 – 741 μ.Χ.), η Ανατολή ζει τη «λαίλαπα» της Εικονομαχίας, κάτι που συνεπάγεται, κατά τους ιστορικούς, και σχισματική κατάσταση μεταξύ Δύσεως και Ανατολής.

Ο Ιουστινιανός ο Ρινότμητος, δις αυτοκράτορας του Βυζαντίου

 Το τέλος του 8^ου αιώνα βρίσκει τη Δυτική Ευρώπη χωρισμένη σε διάφορα φραγκικά βασίλεια με λιγότερη ή περισσότερη επιρροή του Πάπα της Ρώμης.  Στο ξεκίνημα, όμως, του 9^ου, έχουμε τη με πολυποίκιλες προεκτάσεις στέψη στη Ρώμη του Φράγκου βασιλιά Καρλομάγνου ως Αυτοκράτορα τα Χριστούγεννα του 800 μ.Χ. από τον ίδιο τον Πάπα της Ρώμης, Λέοντα το Γ’, αν και  πολλά από τα δυτικοευρωπαϊκά και πιστά στον Πάπα κρατίδια παραδέχονταν και αναγνώριζαν τους αυτοκράτορες της Κωνσταντινούπολης ως τους νόμιμους Ρωμαίους αυτοκράτορες μέχρι που η Ειρήνη εκθρόνισε το γιο της το 797, κάτι που σήμαινε μέχρι τότε περιορισμένη πολιτική δύναμη του Καρλομάγνου και μειωμένη θρησκευτική ή άλλους είδους επιρροή της Ρώμης.

Τα σχίσματα του 867 και του 1054

Το 857 μ.Χ., στην Κωνσταντινούπολη, όμως, ο Πατριάρχης Ιγνάτιος έρχεται σε σύγκρουση, για λόγους «ηθικής φύσεως και τάξεως» με το Βάρδα. Για να μη μείνει «χηρεύων» ο πατριαρχικός θρόνος, σε μιαν εποχή που η Παπική Εκκλησία φιλοδοξούσε να εξαπλώσει την «επιρροή» της σε Βαλκανική Ανατολή και Φραγκική Δύση, ο λόγιος της Αυλής Φώτιος, έπειτα από πίεση του Βάρδα και σημαντικών του κράτους παραγόντων, που νόμιζαν ότι θα ήταν του «χεριού τους», εξελέγη για πρώτη φορά Πατριάρχης, ανήμερα των Χριστουγέννων του 858 μ.Χ., χωρίς να είναι κληρικός και χειροτονήθηκε, αφού σε 6 ημέρες πέρασε από όλα τα στάδια της ιεροσύνης (διακόνου, πρεσβυτέρου, επισκόπου)!

Ας γραφεί τωραδά ότι η Ρώμη θεωρούσε ανέκαθεν τον εαυτό της ανώτερο από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Ο Φώτιος, όμως, για να δείξει την ανερχόμενη δυναμική του Πατριαρχείου του, υιοθέτησε, στις σφραγίδες, που εξέδωσε τα μέσα του 9^ου αιώνα με την ανάρρησή του στο πατριαρχικό αξίωμα, τον τίτλο αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης. Ήθελε να δείξει ότι και οι δυο, Πάπας Ρώμης και Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, είχαν τα ίδια δικαιώματα.

Και φτάνουμε έτσι στη σύγκρουση του Φωτίου και του Πάπα Ρώμης Νικολάου Α' (867 μ.Χ.). Η ιεροσύνη υπέρκειτο της πολιτικής εξουσίας, ο Πάπας ήταν η κεφαλή της ιεροσύνης και κατά συνέπεια «κεφαλή της όλης οικουμένης». Έρεισμά του είχε την ψευδοκωνσταντίνειο δωρεά, κατά την οποία ο Μ. Κωνσταντίνος, όταν αναχώρησε από τη Δύση, δήθεν παραχώρησε στον Πάπα τη διοίκηση του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους, αυτοκρατορική εξουσία, αυτοκρατορικές τιμές, αυτοκρατορικά διάσημα και το Λατερανό ανάκτορο. Ο Πάπας Νικόλαος ασπάστηκε τις κοσμοκρατορικές ιδέες, αφού «ολοκλήρου του κόσμου αυτοκράτορα εαυτόν εποίει». Γι' αυτό όταν βρήκε ευκαιρία αναμείχθηκε στα πράγματα της Ανατολής. Σε σύνοδο στη Ρώμη (863) καθήρεσε τον Πατριάρχη Φώτιο με το αιτιολογικό ότι ανήλθε αντικανονικά στον θρόνο και προέβη σε βιαιότητες. Επενέβη στη Βουλγαρία, χώρο ιεραποστολής και δικαιοδοσίας της Κωνσταντινουπόλεως, και εισήγαγε σ' αυτήν ρωμαϊκά έθιμα. Και ο Φώτιος συνοδικά απάντησε με τον ίδιο τρόπο (867). Καθήρεσε τον Νικόλαο, γιατί εισπήδησε σε ξένη Εκκλησία και εισήγαγε σ' αυτήν ρωμαϊκά εκκλησιαστικά έθιμα. Το πρωτείο εξουσίας του Πάπα Ρώμης ήταν επικίνδυνο όργανο.

Ο Πατριάρχης Κων/πόλεως, Φώτιος, τέλη του 9ου αι. μ.Χ.

                                                    

Η ιστορία θα λάβει, όμως, τη χείριστη τροπή δύο αιώνες αργότερα. Το «φυτίλι» πυροδότησε ένα σοβαρό θεολογικό πρόβλημα. Ο Πάπας Σέργιος Γ' χρησιμοποίησε το Filioque στην ομολογία πίστεώς του, ενώ ο Πάπας Βενέδικτος Η' υπό την πίεση του αυτοκράτορα Ερρίκου Β' παρενέβαλε στο Σύμβολο της πίστεως το Filioque («και εκ του Υιού»). Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος Β' (1000 – 1019), αντιδρώντας και παράλληλα με την πολιτική δύναμη και την πολιτιστική ευημερία των χρόνων της Μακεδονικής Δυναστείας, διέγραψε το όνομα του Πάπα από τα δίπτυχα της Εκκλησίας. Ο Πάπας σε συνεργασία με Φράγκους και Νορμανδούς επεδίωξε την εισαγωγή ρωμαϊκών εκκλησιαστικών εθίμων στις εκκλησιαστικές επαρχίες Απουλίας, Καλαβρίας και Σικελίας, με απώτερο στόχο να τις αποσπάσει και πολιτικά από την Κωνσταντινούπολη. Τα ανατολικά έθιμα απαγορεύθηκαν και καταδικάστηκαν στην Ιταλία. Ο Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος, με τη σειρά του, απαγόρευσε την τήρηση των λατινικών εθίμων από τους Λατίνους της Πόλης και απείλησε με κλείσιμο ναών και μονών αν δεν συμμορφωθούν (1052).

Ο καρδινάλιος Ουμβέρτος, με εντολή του Πάπα Λέοντος Θ', τότε, όχι μόνο συνέταξε απάντηση προς Κηρουλάριο και τους συν αυτώ καθώς και αναίρεση των κατηγοριών της Ανατολής κατά των λατινικών εθίμων, αλλά και μετέβη με άλλους δύο κληρικούς στην Κωνσταντινούπολη. Σε επιστολές του προς αυτοκράτορα και Πατριάρχη εκτόξευσε κατηγορίες κατά του Μιχαήλ και πρόβαλε το παπικό πρωτείο. Στις 16/07/1054, στην ώρα του Εσπερινού, εισήλθε στον ναό της του Θεού Σοφίας και άφησε πάνω στην Αγία Τράπεζα αναθεματισμό για τον Πατριάρχη και τους οπαδούς του.

Ο Κηρουλάριος, άμεσα (24 Ιουλίου 1054), συνεκάλεσε Ενδημούσα Σύνοδο, όπου αναθεμάτισε το παπικό έγγραφο, όσους το έγραψαν και όσους το δέχονται, και κατάστρεψε τα αντίγραφά του. Αφού και τα υπόλοιπα πατριαρχεία της Ανατολής συμφώνησαν με την Κωνσταντινούπολη, φτάσαμε έτσι έως το οριστικό Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών, που, πέρα από τους θεολογικούς – δογματικούς λόγους, έκρυβε, κατά τη γνώμη μου, και ανταγωνισμούς για το ποιος θα επηρεάζει τους φορείς της πολιτικής εξουσίας σε (Ορθόδοξη και Ελληνική) Ανατολή και (Ρωμαιοκαθολική) Δύση.