107. 1928-32, Βενιζέλος και Ελλάδα

Η μοναδικής βενιζελικής πλειοψηφίας βουλή που προήλθε από τις εκλογές του Αυγούστου του 1928 συνήλθε σε εναρκτήρια συνεδρίαση στις 17 του Οχτώβρη της ίδιας χρονιάς κι ο Ελευθέριος Βενιζέλος (φωτογραφία) και οι υπουργοί του, προσανατολισμένοι στο άδοξο τέλος, με τη μικρασιατική καταστροφή του 1922, της «Μεγάλης Ιδέας», έχουν αρχίσει να επιδίδονται στο έργο της ανασυγκρότησης και της ανάπτυξης. Το παρόν λήμμα, που περιγράφει την εσωτερική πολιτική της εν λόγω Βενιζελικής κυβέρνησης, έλαβε υπόψη του εφημερίδες της εποχής (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ) και την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών.

Η διακυβέρνηση της χώρας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο την περίοδο 1928-1932 έχει να παρουσιάσει σημαντικά επιτεύγματα  και στην εξωτερική και στην εσωτερική πολιτική και στην προσπάθεια οικονομικής ανόρθωσης, μα ξεχωρίζει και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που προωθούν οι υπουργοί Παιδείας, ο Κ. Γόντικας αρχικά (Ιούλης 1928- Γενάρης 1930) κι ο Γ. Παπανδρέου έπειτα (2/1/1930- 26/5/1932), καθώς η υποχρεωτική παιδεία από τετραετής γίνεται εξάχρονη, εισάγεται για πρώτη φορά η διδασκαλία της δημοτικής γλώσσας στα γυμνάσια και ιδρύονται περί τα 3000 νέα σχολεία.

Ότι έγιναν και σφάλματα την τελευταία βενιζελική τετραετία κανείς δεν το αρνείται και παρά τις σκανδαλοθηρικές και δημαγωγικές επιθέσεις του αντιπολιτευομένου τύπου, τα αρνητικά για το Βενιζέλο αποτελέσματα κάποιων αναπληρωματικών εκλογών και τις «καυστικές» επικρίσεις που δεχόταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός για χειρισμούς του  από βενιζελογενείς αντιπάλους (Κονδύλη, Καφαντάρη, Παπαναστασίου, Ζαβιτζιάνο), η κυβέρνηση Βενιζέλου, με αρκετούς ανασχηματισμούς, παρέμεινε στην εξουσία έως το Μάη του 1932 και τίποτα δε θα την ανάγκαζε να παραιτηθεί πριν καν εκπνεύσει η τετραετής θητεία της, αν δεν είχαν γίνει ορατά και στην Ελλάδα τα αποτελέσματα της μεγάλης διεθνούς οικονομικής κρίσης του 1929. Από το Μάρτη, όμως, του 1932 ο ίδιος ο Βενιζέλος προσπαθούσε να αποτρέψει τις αντιπολιτευτικές δημαγωγίες, προτείνοντας το σχηματισμό Οικουμενικής Κυβέρνησης, όπου αντιπολίτευση και συμπολίτευση μαζί στο ίδιο τραπέζι θα χάραζαν την επιβαλλόμενη δημοσιονομική πολιτική, αλλά καθώς ο Π. Τσαλδάρης, ως αρχηγός των «Λαϊκών»  τορπίλισε την ιδέα αυτή, ο πρωθυπουργός έλαβε αντιδημοφιλή οικονομικά μέτρα σε σημείο ο άλλοτε βενιζελικός υπουργός Αλ. Παπαναστασίου να τον κατηγορήσει για ασύνετη  οικονομική πολιτική, που την απέδιδε στη μοιρολατρία του πρωθυπουργού.

Από τις 28 Απρίλη 1932 που ο Βενιζέλος απαγγέλλει μόνος του στη βουλή τον επικήδειό του και λαμβάνει τέτοια οικονομικά μέτρα που -μετά την ελληνική αδυναμία να εξοφληθούν τα εξωτερικά χρέη- ισοδυναμούν με κήρυξη της Ελλάδος σε πτώχευση , έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για το κόμμα των Φιλελευθέρων. Κι η πτώση από την εξουσία δε θα αργήσει... Το σημαντικό βενιζελικό έργο της περιόδου 1928-32 στην εσωτερική πολιτική φαίνεται πως επισκιαζόταν.

Κι ήταν αρκετό, καθώς αποσκοπούσε στη δημιουργία ή τη συμπλήρωση της υλικοτεχνικής υποδομής στην οικονομία, με έμφαση στη γεωργία και την παιδεία. Ιδρύει η κυβέρνηση του Βενιζέλου την Αγροτική Τράπεζα, που άλλαξε ριζικά τις μεθόδους εγχρηματισμού της γεωργίας και ισχυροποίησε την παραγωγική βάση της. Παράλληλα, ενώ εξαλείφει με νομοθετήματα του υπουργού Εσωτερικών (Ιούλης 1928- Ιούλης 1929), Κων/νου Ζαβιτζιάνου, τη ληστοκρατία, πραγματοποιεί αρκετά εγγειοβελτιωτικά έργα σε μεγάλη κλίμακα, κυρίως  στη Μακεδονία, και κατασκευάζεται αξιόλογο οδικό δίκτυο.

Με την υπογραφή των Βενιζέλου και Ζαβιτζιάνου θεσπίζεται το 1929 το περιβόητο «ιδιώνυμο». Είναι ο νόμος 4229/25-7-1929 «περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας της ελευθερίας των πολιτών», ο οποίος είχε ως στόχο να πλήξει την κομμουνιστική προπαγάνδα και δράση καθώς, μεταξύ άλλων, προέβλεπε: Ποινή 6μηνης φυλάκισης σε όποιον επιδιώκει τη βίαιη ανατροπή του κρατούντος κοινωνικού συστήματος και σε όποιον ενεργεί προσηλυτισμό γύρω από συναφείς με αυτή την επιδίωξη ιδέες- Όσοι δημόσιοι υπάλληλοι διαδίδουν «κοινωνικοανατρεπτικές ιδέες» θ` απομακρύνονται από τις υπηρεσίες τους- Θα διαλυθούν όσα σωματεία ελέγχονται από το Κ.Κ.Ε..

Από τις πρώτες, όμως, ενέργειες του Βενιζέλου  ήταν η προκήρυξη εκλογών, βάσει του νόμου 3786 της 14/1/1929,  για την ανάδειξη Γερουσίας , αφού την προέβλεπε το Σύνταγμα του 1927. Στις πρώτες γερουσιαστικές εκλογές (στις 21/4/1929) ο Βενιζέλος κερδίζει και την πλειοψηφία των μελών του 120μελούς νέου νομοθετικού οργάνου. Το Δεκέμβριο (9/12) της ίδιας χρονιάς παραιτείται από την προεδρία της Δημοκρατίας ο 75χρονος πλέον ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης για λόγους υγείας. Μετά την άρνηση του Καφαντάρη να εκλεγεί στην προεδρία, νέος πρόεδρος της Δημοκρατίας στις 14 Δεκέμβρη του 1929 εκλέγεται σε κοινή συνεδρίαση Βουλής και Γερουσίας ο 73ετής ανεξάρτητος μέχρι τότε πρόεδρος της Γερουσίας και πρώην πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης.

Η ίδρυση του Συμβουλίου της Επικρατείας θεωρείται από τα σημαντικότερα βενιζελικά έργα της περιόδου 1928-32. Ο Βενιζέλος έχει με την κίνηση αυτή σκοπό να ελέγχει δικαστικά τις πράξεις της διοίκησης. Το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο, που η ίδρυσή του ψηφίστηκε με το νόμο 3711 της 23/12/1928, άρχισε να λειτουργεί το Μάη του 1929 με πρώτο πρόεδρο τον πρώην βενιζελικό υπουργό Εσωτερικών (1918-20) Κων/νο Ρακτιβάν.

Όταν την άνοιξη του 1932 τα οικονομικά σκάνδαλα, στα οποία συμμετέχουν και στενοί φίλοι του πρωθυπουργού, μεγεθύνονται από την αντιπολίτευση και ακόμη κι ο σοβαρός δημοσιογράφος Γεώργιος Βλάχος («Καθημερινή») του απευθύνει βαρύτατη κριτική κι από κοντά κι οι άλλοτε στενοί πολιτικοί φίλοι τον μέμφονται, ο Βενιζέλος αποτρέπει το ενδεχόμενο πρόωρης προσφυγής στις κάλπες, γιατί ξέρει πως θα χάσει. Επιχείρημά του, αν και βλέπει την οικονομία να κατρακυλά, η αμφισβητούμενη «πίστη» της αντιβενιζελικής αντιπολίτευσης στο δημοκρατικό πολίτευμα.

Παρόλα αυτά, στις 26 Μάη 1932 παραιτείται και σχηματίζεται κυβέρνηση Παπαναστασίου, την οποία υπόσχεται να στηρίξει. Το άστρο του Βενιζέλου όδευε με μαθηματική ακρίβεια πια στη δύση του;