92. Από τον πατέρα του πήρε;


Ξέρουμε πολλά για το διάσημο γιο, τι γνωρίζουμε, όμως, για τον πατέρα; Ο Ξάνθιππος, ο γιος του Αρίφρονος, είχε γεννηθεί μεταξύ των ετών 525 έως 520  π.Χ. και προερχόταν από πλούσια οικογένεια, η οποία καταγόταν από το ιερατικό γένος των Βουζύγων. Ήταν γραμμένος στην Ακαμαντίδα φυλή, στο Δήμο Χολαργού και είχε παντρευτεί την Αγαρίστη, ανιψιά του Αλκμεωνίδη Κλεισθένη, του θεμελιωτή της Αθηναϊκής δημοκρατίας, από την οποία απόχτησε τρία παιδιά, με πιο γνωστό τον Περικλή.

Ο γάμος αυτός μάλλον «βοήθησε» σημαντικά στην πολιτική καριέρα του Ξάνθιππου, και μάλιστα από τα πρώτα της βήματα. Του εξασφάλισε και κοινωνική θέση και συμμαχίες.

Πώς ήταν, όμως, το πολιτικό «κλίμα», τότε, στην Αθήνα; Οι πολίτες βίωναν τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη και το 493/2 π.Χ. γυρίζοντας στην Αθήνα ο Μιλτιάδης ο μετέπειτα Μαραθωνομάχος κλήθηκε, κατόπιν καταγγελιών από την οικογένεια των Αλκμεωνιδών, να δικαστεί, όπως γράφει ο Ηρόδοτος, για τυραννική διακυβέρνηση στη Θράκη. Η δίκη έγινε και αφού ο Μιλτιάδης αθωώθηκε, οι Αλκμεωνίδες, στους οποίους είχε, με το γάμο του, ενταχτεί και ο Ξάνθιππος, βρίσκονταν σε δύσκολη πολιτική θέση! Επακολούθησε η έλευση των Περσών και η ήττα τους στο Μαραθώνα, χάρη στη στρατηγική «μαεστρία» του Μιλτιάδη (490 π.Χ.).

Έτσι, ο Ξάνθιππος αποφασίζοντας μιαν πιο ενεργό ανάμιξη στην πολιτική και για να «κόψει τα φτερά» του Μιλτιάδη, πριν κοπάσουν οι πανηγυρισμοί για τη νίκη κατά των Περσών, το 489/8 π.Χ., κατηγόρησε το νικητή του Μαραθώνα, μετά την επιστροφή του από την αποτυχημένη εκστρατεία των Αθηναίων στη μηδισμένη Πάρο. Ο Ξάνθιππος ίσως, για να προβεί στην καταγγελία του 489 π.Χ., πέρα από τις «πλάτες» της οικογένειας της γυναίκας του, να είχε εξασφαλίσει και την αρωγή του Θεμιστοκλή, που τότε άρχιζε να αναρριχάται πολιτικά! Αφού ο Μιλτιάδης δεν μπόρεσε να πληρώσει το επιβληθέν σ’ αυτόν πρόστιμο ως αντίτιμο για τη μη φυλάκισή του και σύντομα πέθανε, ο Ξάνθιππος ισχυροποιήθηκε και γρήγορα έγινε αρχηγός, κατά τον Αριστοτέλη, του λαϊκού κόμματος και  αντίπαλος του Θεμιστοκλή.

Ο Θεμιστοκλής, όμως, παρά τον ελλοχεύοντα περσικό κίνδυνο, θέλοντας να επιβληθεί εκείνος στην Αθηναϊκή πολιτική σκηνή, το 485/4 π.Χ., δεν υπολόγισε την αλλοτινή πολιτική «φιλία» τους και πέτυχε και τον οστρακισμό του Ξάνθιππου, δύο χρόνια πριν καταφέρει να «βγάλει από τη μέση» το σημαντικότερο αντίπαλό του, τον Αριστείδη, με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή με οστρακισμό (482 π.Χ.). Ο Αριστοτέλης αποδίδει τον οστρακισμό του Ξάνθιππου όχι στο ότι είχε στο μυαλό του να επιβάλει τυραννίδα, αλλά επειδή φαινόταν πως είχε σημαντική πολιτική δύναμη, που – κατά τη γνώμη μας – δεν «εξυπηρετούσε» τα σχέδια του Θεμιστοκλή. Και ο Ξάνθιππος ήταν ο πρώτος απ’ όσους Αθηναίους οστρακίστηκαν, αν και δεν απέβλεπαν στην τυραννία.

Το 481/0 π.Χ., όμως, καθώς ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει εναντίον των Ελλήνων, ο Αθηναϊκός λαός ανακαλεί, με γενική αμνηστία, από την εξορία τόσο τον Αριστείδη, όσο και τον Ξάνθιππο, μαζύ με όλους όσοι είχαν οστρακιστεί τα τελευταία χρόνια. 

Επακολούθησε η, χάρη στην ιδιοφυία του Θεμιστοκλή, νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών στη Σαλαμίνα (480 π.Χ.) και τα χρόνια, που ακολουθούν έως το 461 περίπου π.Χ., όλοι οι Αθηναίοι πολιτικοί (Θεμιστοκλής, Κίμωνας, Αριστείδης, Ξάνθιππος, Μυρωνίδης κ.α.) πρωταγωνιστούν, ο καθένας όπως και όσο μπορεί, στον αγώνα να αποχτήσει η πόλη τους την πανελλήνια ηγεμονία.

Έτσι, ο Ξάνθιππος τίθεται επικεφαλής του Αθηναϊκού στόλου και ο Λεωτυχίδης των Σπαρτιατών  στη νικηφόρα κατά των Περσών ναυμαχία της Μυκάλης (φωτό) το 479 π.Χ., με την οποία τερματίστηκε η συγκεκριμένη φάση των Περσικών Πολέμων. Το 479 π.Χ. εκλέγεται για ένα έτος επώνυμος άρχων στην Αθήνα, αλλά θα σταλεί και ως πρεσβευτής των Αθηναίων στη Σπάρτη μαζύ με τον Κίμωνα και το Μυρωνίδη.

Το επόμενο διάστημα, όμως, έως την άνοιξη του 478 π.Χ., αφού ο Λεωτυχίδης και το σπαρτιατικό ναυτικό έφυγαν, ο Ξάνθιππος βρίσκεται στον Ελλήσποντο πολεμώντας με τους Πέρσες (σε Χερσόνησο, στην πολιορκία και άλωση της Σηστού) και κερδίζοντας το σεβασμό και την αναγνώριση των Ιώνων, πριχού παραλάβει τη «σκυτάλη» ο Κίμωνας με τις ναυτικές, «εκκαθαριστικές» του επιχειρήσεις, το α’ μισό του 5^ου αιώνα π.Χ..

Σε αντίθεση με τη Σπάρτη, που αντιμετώπιζε μια ανά πάσα στιγμή έτοιμη να εκραγεί κατάσταση στο εσωτερικό της με τους είλωτες και τους Μεσσήνιους, η Αθήνα, όπως δείχνουν οι κινήσεις του Ξάνθιππου,  ήταν έτοιμη για μιαν μακρόχρονη ανάμιξη στο διεθνή χώρο και μετά την απελευθέρωση των ελληνικών κρατών της Ιωνίας  προχώρησε στην αντεπίθεση εναντίον των περσικών βάσεων στο Αιγαίο.

Και τούτες οι αθηναϊκές ναυτικές επιτυχίες αποχτούν ιδιαίτερη σημασία, εφόσον, έπειτα από το πέρας των Μηδικών, ο Ξάνθιππος αλλάζει πολιτικούς «φίλους». Συγκεκριμένα, ο Αριστείδης, ο Ξάνθιππος και ο Κίμωνας  συμμαχούν και δίνουν, εξαιτίας της Δηλιακής ή 1ης Αθηναϊκής συμμαχίας, που στηρίχτηκε στον αντιπερσικό πρωταγωνιστικό ρόλο της Αθήνας μετά το 477 π.Χ., σημαντική ώθηση πανελληνίως στην πολιτική δύναμη και επιρροή της Αθήνας, περιορίζοντας και οστρακίζοντας και τον ίδιο το Θεμιστοκλή (471 π.Χ.).

Τέλος, ενώ ο θάνατος του Ξάνθιππου χρονολογείται γύρω στο 475 π.Χ. ίσως από τραύματα «ενθύμια» της πολιορκίας της Σηστού, χρήζει αναφοράς το ότι, πέρα από τον Αριστοτέλη, χρήσιμες πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του Ξάνθιππου μάς παρέχουνε και ο Ηρόδοτος και ο Πλούταρχος.