Β. 36. Η αποτυχούσα απόπειρα "Ανάστασης"

Αρχές του 1934, δυο σημεία οξύνουν τις τεταμένες ήδη σχέσεις βενιζελικών - αντιβενιζελικών. Ο στρατηγός και υπουργός Στρατιωτικών Γ. Κονδύλης, πρώτα από όλα, προσπάθησε να εκκαθαρίσει το στρατό από τους δημοκρατικούς αξιωματικούς με ειδικό νόμο περί επετηρίδας. Έπειτα, κατατίθεται, το Μάρτη του 1934, νέος  εκλογικός νόμος, κατά τη συζήτηση του οποίου -στις 4 του Ιούνη 1934- έπειτα από έντονη στιχομυθία μεταξύ Παπαναστασίου- Κονδύλη, βουλευτής του κόμματος του στρατηγού πέταξε μια  καρέκλα και τραυμάτισε τον αρχηγό των «Αγροτοεργατικών». Ο τραυματισμός αυτός στάθηκε αφορμή να κηρύξουν αποχή τα βενιζελικά κόμματα από τη βουλή μέχρι τον Οχτώβρη της ίδιας χρονιάς.

Τελικά, χάρη σε μιαν «ατολμία» στην άσκηση αντιπολίτευσης, που επιδεικνύουν τα αντιπολιτευόμενα μικρά κόμματα το β` εξάμηνο του 1934 και τις αρχές του 1935,  το νομοσχέδιο Κονδύλη για τις στρατιωτικές επετηρίδες ψηφίστηκε , ο εκλογικός νόμος δημοσιεύτηκε ελαφρώς τροποποιημένος το Γενάρη του 1935 και ο Αλεξ. Ζαΐμης, υποστηριζόμενος τούτη τη φορά από την κυβερνητική παράταξη, επανεξελέγη πρόεδρος της Δημοκρατίας στις 19 Οχτώβρη του 1934. Με τη στάση τους αυτή, οι άλλοτε κύριοι πολιτικοί συνεργάτες του Βενιζέλου ήθελαν να δείξουν όχι ότι προσεγγίζουν τον Τσαλδάρη, αλλά ότι είναι αντίθετοι με τα σχέδια του Βενιζέλου και των δημοκρατικών στρατιωτικών για ένοπλο κίνημα, το οποίο αναμενόταν τους πρώτους μήνες του 1935 με σκοπό την επιστροφή του Κρητικού ηγέτη στην εξουσία.

Η εξάπλωση του φασισμού στην Ευρώπη ήρθε και στην Ελλάδα με το προσωπείο του φιλομοναρχισμού. Ο Ελ. Βενιζέλος που βρίσκεται στην Κρήτη και οι συν αυτώ βλέπουν σαν μόνη λύση ν` ανακοπεί η πορεία προς την παλινόρθωση της μοναρχίας ένα στρατιωτικό κίνημα (σαν του Γουδή, το 1909) οργανωμένο από ομοϊδεάτες τους αξιωματικούς.

Τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο του 1935, σε Αθήνα και Θεσ/νικη, κορυφώνονται οι εκδηλώσεις των βασιλοφρόνων, με την ανοχή Τσαλδάρη. Ο πρόεδρος Αλ. Ζαΐμης δεν μπορεί να τους εμποδίσει. Σε τέτοιο κλίμα, στασιαστικό κίνημα εξερράγη στο Ναύσταθμο , την 1η Μαρτίου το βράδυ, με επικεφαλής τους βενιζελικούς ανώτερους αξιωματικούς Ι. Δεμέστιχα και Αν. Κολιαλέξη. Το σχέδιο των στασιαστών προέβλεπε την κατάληψη του στόχου, την οποία και συνέδεε με ιδιαίτερη εκδήλωση στη Θεσ/νικη, όπου και θα κατέπλεαν τα πολεμικά. Παράλληλα σε αντιπερισπασμό , στην πρωτεύουσα, ταυτόχρονα με την προσπάθεια εξόδου του στόλου από το Ναύσταθμο, οι κινηματίες θα καταλάμβαναν τους στρατώνες του Πρότυπου Τάγματος Ευζώνων ( Μακρυγιάννη) με το συν/χη Στ. Σαράφη, ο οποίος όπως πιστεύεται φέρει και το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης για την έκβαση της όλης επιχείρησης,  και τη Σχολή Ευελπίδων με το λοχαγό Ι. Τσιγάντε.

Το παντελώς ανοργάνωτο κίνημα, που υποτίθεται ότι  θα παρέδιδε την εξουσία στο Ν. Πλαστήρα (φωτογραφία), στρεφόταν ανοιχτά κατά της κυβέρνησης. Ο Πλαστήρας βρισκόταν στο εξωτερικό κι ενώ είχε συμφωνηθεί να βρεθεί μέσο για να τον φέρει στην Ελλάδα και να αναλάβει την εξουσία όταν το κίνημα θα επετύγχανε, δεν ειδοποιήθηκε έγκαιρα, αλλά κι όταν έλαβε γνώση δεν μπόρεσε να φτάσει έγκαιρα στη χώρα, αλλά περιορίστηκε να μάθει περιπλανώμενος μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας την αποτυχία των κινηματιών από γαλλικές εφημερίδες! Στην Ελλάδα, στις 2 Μαρτίου η κυβέρνηση Τσαλδάρη επιτρέπει πραγματοποίηση συλλαλητηρίου φανατισμένων αντιβενιζελικών κι ο υπουργός Στρατιωτικών, Γ. Κονδύλης, εξαπολύει γενική επίθεση από το Στρυμόνα, με την οποία κατόρθωσε εύκολα, με τη βοήθεια του πλοιάρχου Σακελλαρίου να το καταπνίξει μέσα σε λίγες μόνο ημέρες (10/3).

Από τους «ολίγους παράφρονες» (κατά τον Π. Τσαλδάρη, εφημ. «Αθηναϊκά Νέα», 2/3/35) επαναστάτες, πολλοί παραδόθηκαν ή συνελήφθησαν και προσάγονται σε δίκες από 18/3 κεξής.

Οι  αδιάλλαχτοι αντιβενιζελικοί ( Μεταξάς, Ι.Δ. Ράλλης) ζητούν με οχλοκρατικές διαδηλώσεις την παραίτηση της κυβέρνησης και θανατικές καταδίκες των αρχικινηματιών, αλλά το στρατοδικείο, όπου προεδρεύει ο υποστράτηγος Κ. Μπακόπουλος, καταδικάζει σε ισόβια το Σαράφη και τα αδέλφια Τσιγάντε και το Λ. Σπαή. Την ίδια στιγμή, η συντηρητικών αρχών εφημερίδα «Καθημερινή» με άρθρο του τελευταίου δεκαημέρου του Μαρτίου 1935 από τον εκδότη της Γεώργιο Βλάχο προβάλλει εντονότερα από ποτέ άλλοτε την ανάγκη επιβολής δικτατορίας.

Κι ενώ οι κυριότεροι αξιωματικοί  με επικεφαλής το στρατηγό Καμμένο  καταφεύγουν στη Βουλγαρία, ο Ελ. Βενιζέλος -που καταδικάζεται ερήμην σε θάνατο μαζί με τους Πλαστήρα, Τζανακάκη και Κούνδουρο- με τη σύζυγό του φεύγει από Κρήτη για Γαλλία, μέσω Δωδεκανήσων και Ιταλίας, στις 11-12 Μαρτίου 1935.

Το κίνημα του 1935 ήταν μπούμερανγκ κατά της Δημοκρατίας. Την 1η Απριλίου 1935 και σαν επακόλουθο της πίεσης των αδιάλλακτων αντιβενιζελικών στον Τσαλδάρη, δημοσιεύονται 4 συνταχτικές πράξεις, εντελώς αντιδημοκρατικές: α) διαλύθηκε η βουλή, καταργείται η Γερουσία, προκηρύσσονται εκλογές για τις 19 Μάη του ίδιου χρόνου με σκοπό την ανάδειξη εθνοσυνέλευσης που θα αναθεωρούσε το Σύνταγμα, β) άρθηκε η ισοβιότητα των δικαστικών, γ) ανεστάλη η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και δ) αποφασίζεται η εκκαθάριση των οργανισμών δημοσίου δικαίου.

Ο Κονδύλης αναδεικνύεται πρωταγωνιστής των κατοπινών εξελίξεων. «Καθαίροντας» το στράτευμα από βενιζελικούς (εκτελέσεις Βολάνη, Κοιμήση, Παπούλα- αποτάξεις) και προωθώντας πιστά σε αυτόν και τις «δικτατορικές τάσεις» του στελέχη, ανατρέπει, όπως έχουμε ιδεί σε προηγούμενο σημείωμα, τον Οκτώβριο του 1935 τη Δημοκρατία και στις 3 Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς διενεργεί το νόθο δημοψήφισμα για επιστροφή του Γεωργίου του 2ου. Άνοιγε το δρόμο για το Μεταξικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου της επόμενης χρονιάς.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών.