Β. 30.  Γνωρίστε τον... Σωκράτη

Ο Σωκράτης είναι το κεντρικό πρόσωπο όλων – πλην ενός, των «Νόμων» –  των διαλόγων του Πλάτωνος, της «Απολογίας» του, αλλά και του «Συμποσίου» – των «Απομνημονευμάτων» και (μιας ακόμη) «Απολογίας» του Ξενοφώντος, ακόμη και ειδικού κεφαλαίου από τους «Βίους Φιλοσόφων» του Διογένη του Λαέρτιου. Επειδή έχουνε γραφεί και ειπωθεί, στο πέρασμα των αιώνων, πολλά για την προσωπικότητα και τις ιδέες του Σωκράτη, θα περιοριστούμε σε λίγα μονάχα λόγια στην παρούσα σημείωση. 

Έτσι, γεννιέται στην Αθήνα το 470 – 469 π.Χ. από το λιθοξόο Σωφρονίσκο και τη μαία Φαιναρέτη και αφού καταδικάζεται σε θάνατο από αθηναϊκό δικαστήριο, πεθαίνει, πίνοντας κώνειο, το 399 π.Χ.. Οι κατηγορίες, που του είχαν προσάψει οι κατήγοροί του (Λύκων, Άνυτος και Μέλητος), αφορούσαν την άρνηση των πατροπαράδοτων θεών της Αθήνας, την εισαγωγή νέων θεών, αλλά, κυρίως, τη διαφθορά της νέας γενιάς, που παρακολουθούσε τις διδασκαλίες του. Εντούτοις, καθώς βρισκόμαστε πια στη μετά τους Τριάντα Τυράννους αποκατάσταση της αθηναϊκής Δημοκρατίας τα πραγματικά ελατήρια των κατηγόρων του να ξεκινούσαν ότι διάσημοι μαθητές του, ο Κριτίας και ο Χαρμίδης π.χ., ήσαν από τους ακραιφνείς ολιγαρχικούς. 

Ο Σωκράτης, όμως, άμισθα, σ’ αντίθεση με τους σύγχρονούς του σοφιστές, αναζήτησε, μέσω της διαλεκτικής, της ειρωνείας και της μαιευτικής μεθόδου, να καθορίσει τις ηθικές αρχές της κοινωνικής και ατομικής ζωής, για να τους μεταδώσει στους συμπατριώτες του (τι είναι αρετή, φιλία, δικαιοσύνη κ.α.). Πριν από κάθε του κίνηση, όπως έλεγε, συμβουλευόταν μια εσωτερική φωνή, το «δαιμόνιο», για το οποίο η ΦΥΣΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ έχει αφιερώσει αλλοτινό της σημείωμα.  

Ο Σωκράτης (469 - 399 π.Χ.)

Συνομιλητές και μαθητές του είχε όσους, ανεξάρτητα από ηλικία, τον πετύχαιναν να σεργιανίζει στην Αγορά των Αθηνών και είχαν όρεξη να συνομιλούν μαζύ του. Γνωστοί μαθητές του ήσαν ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Κριτίας, ο Αλκιβιάδης, ο Χαρμίδης, ο Αντισθένης, ο Αρίστιππος, ο Αισχίνης, ο Φαίδων κ.α.. Έχει μείνει στην ιστορία η περιγραφή του άσχημου σ’ ό,τι αφορά τη σωματική ομορφιά Σωκράτη από το μεθυσμένο αλλά και ερωτευμένο Αλκιβιάδη στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνος και το Μένωνα στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο. 

Να σημειωθεί, τέλος, πως ο κωμωδιογράφος και συνομιλητής του Σωκράτη στο Πλατωνικό «Συμπόσιο», Αριστοφάνης, τον κοροϊδεύει, στις «Νεφέλες» του, ότι ασχολείται με τα ουράνια σώματα, μομφή που του προσάπτεται και στο «Συμπόσιο» του Ξενοφώντος από κάποιον απ’ τους συνδαιτυμόνες, αν και η φιλοσοφία είναι γνωστό πως με το Σωκράτη έχει πια ως κέντρο των αναζητήσεών της τον άνθρωπο ως μόνον υπεύθυνο για τη μοίρα του και βάση της, μεταξύ άλλων, όπως αυτός πιστεύει και κηρύττει, την αρετή, που είναι διδακτή, την αυτογνωσία, την αθάνατη ανθρώπινη ψυχή και τ’ ότι κανείς δεν είναι με τη θέλησή του κακός ή άδικος. 

Ποιος, όμως, είναι ο πραγματικός Σωκράτης, του Πλάτωνος ή του Ξενοφώντος; Οι απόψεις διίστανται και γι’ αυτό, καθετί που αφορά το μεγάλο φιλόσοφο ας διαβάζεται με μεγάλη προσοχή…