157. Κρητικά βουνά & Στράβων
Ο Στράβων ζει στον 1^ο μετά Χριστόν αιώνα, σ’ έναν κόσμο, όπου κυριαρχεί η «Pax Romana» , η περιβόητη «Ρωμαϊκή Ειρήνη». Οι Ρωμαϊκές λεγεώνες έχουν πια κυριέψει τα πάντα στην άλλοτε Ελληνοκρατούμενη Ανατολή. 

Ο Στράβων, ξεκινώντας από τον Ελληνικό Πόντο, θα ταξιδέψει σ’ όλη την αυτοκρατορία και θα μας χαρίσει – με  το γραμμένο σε κλασική αττική διάλεκτο και επηρεασμένο κι από την ελληνιστική κοινή γλώσσα εκείνων των χρόνων βιβλίο του, «Γεωγραφικά» - πολύτιμες γεωγραφικές, εθνογραφικές, κοινωνιολογικές, ιστορικές πληροφορίες για τους τόπους και τους ανθρώπους που είδε. Έτσι, θα βρεθεί και στην Κρήτη, με την οποία, όπως θα μας γράψει, τον συνδέουν και συγγενικοί και φιλικοί δεσμοί. Απ’ όσα είδε και γράφει για την Κρήτη, εμείς ας σταθούμε στα βουνά της μεγαλονήσου και θα αναζητήσουμε και άλλες πηγές αναφοράς σε αυτά και σε οικισμούς που σχετίζονται με εκείνα στην Αρχαιοελληνική Γραμματεία…

Το γνωστό χανιώτικο βουνό, Μαδάρες, ονομάστηκε «Λευκά Όρη» και με το όνομα αυτό το βρίσκουμε στο Στράβωνα τον περιηγητή και μάλιστα στα κεφάλαια που μιλούν για την Κρήτη, επειδή είναι όλο το χρόνο χιονισμένο.

Στο έργο του Στράβωνος συναντούμε και το Ιδαίον. Πρόκειται  για το σημερινό ψηλότερο βουνό της Κρήτης, Ψηλορείτης, στα όρια Ρεθύμνου – Ηρακλείου· ο Θεόφραστος (στο «Περί φυτών ιστορίας») γράφει ότι κι ο Ψηλορείτης και τα Λευκά Όρη, τα ψηλότερα βουνά στην Κρήτη, είναι πάντοτε χιονοσκέπαστα, και πως στα όρη αυτά, αλλά και σ’ όλο το νησί συναντούμε πολλά δάση από κυπαρίσσια. Οι κυριότερες πόλεις που βρίσκονταν γύρω από τον Ψηλορείτη τα κλασικά – ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια ήσαν οι εξής : Τύλισσος (το σημερινό ομώνυμο χωριό της επαρχίας Μαλεβιζίου Ηρακλείου· αρχαιότατη πόλη της κεντρικής Κρήτης, που δρα πολιτικά και οικονομικά ανεξάρτητη, αυτάρκης κι αυτόνομη από τα μινωικά χρόνια έως τις αρχές του 2^ου αιώνα π.Χ.· την ανάσκαψε ο Ιωσήφ Χατζηδάκης μεταξύ των ετών 1902 –‘13 ), Ραύκος (ο τωρινός Άγιος Μύρων Μαλεβιζίου· για το Ραύκο και τους κατοίκους του έγραψε ο Αιλιανός Κλαύδιος, Ρωμαίος ελληνιστής ρητοροδιδάσκαλος του 3^ου αιώνα μ.Χ.), Σύβριτος (ίσως ο παρών Θρόνος Αμαρίου· αναφέρεται από αρχαίες – βυζαντινές πηγές ως «κλειδί» της επικοινωνίας μεταξύ βορείου και νοτίου Κρήτης), Ελεύθερνα ή Απολλωνία (ο σημερινός Πρινές Μυλοποτάμου Ρεθύμνης· πατρίδα του Διογένη του φυσικού φιλόσοφου του 5^ου αιώνα π.Χ. και του λυρικού ποιητή και μουσικού  – σύμφωνα με τους «Δειπνοσοφιστές» του Αθήναιου – Αμήτορα· συμμετείχε με τον επίσκοπό της, Ευφράτη, στην οικουμενική σύνοδο της Χαλκηδόνος του 451 μ.Χ. ) και Αξός ή Όαξος (το τωρινό ομώνυμο χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου, κοντά στην Ελεύθερνα).

Από τα σπουδαιότερα κρητικά βουνά είναι τα Αστερούσια που αναφέρει και ο Στράβων και τα οποία βρίσκονται προς το νότο κι από τα οποία – όπως γράφει ο Στέφανος ο Βυζάντιος – ξεκίνησαν άποικοι και ίδρυσαν στον Καύκασο την πόλη Σινδική Αστερουσία. Άξια αναφοράς είναι και τα Πάνακρα όρη, το Σκύλλιον όρος, το Στυράκιον (με ιερό του Απόλλωνα, σχετίζεται άραγε με τα σημερινά Σταυράκια Μαλεβιζίου στο νομό Ηρακλείου;) .

Και θα κλείσουμε με την αναφορά του ίδιου του Στράβωνος στη Δίκτη, όπως είναι το παμπάλαιο όνομα των Λασιθιώτικων ορέων. «Έχει ειπωθεί ότι η Πράσος ανήκε στους Ετεόκρητες κι ότι εκεί υπάρχει το ιερό του Δικταίου Διός. Και πράγματι, η Δίκτη βρίσκεται εκεί κοντά, όχι, όμως, όπως λέει ο Άρατος, «κοντά στο όρος της Ίδης». Αλήθεια, 1.000 στάδια χωρίζουν τη Δίκτη από την Ίδη, καθώς βρίσκεται από τα ανατολικά της, και 100 από το Σαμώνιο. Μεταξύ, λοιπόν, του Σαμωνίου  και της Χερρονήσου ιδρύθηκε η Πράσος, πάνω από τη θάλασσα, στα 60 στάδια. Την  γκρέμισαν, όμως, συθέμελα οι κάτοικοι της Ιεράπυτνας. Λέγεται πως δεν είναι σωστά όσα είπε ο Καλλίμαχος, ότι, δηλαδή, η Βριτόμαρτις, ξεφεύγοντας από την καταπίεση του Μίνωα, από τη Δίκτη, αλιεύθηκε από ψαράδων δίχτυα κι ότι γι’ αυτό και σ’ αυτήν οι άνθρωποι της Κυδωνίας προσήψαν το όνομα «Δίκτυννα» και το όρος ονόμασαν Δίκτη».