173. Ρούμελη, Παλαμάς και Νεοέλληνες ποιητές...

Από τους ποιητές της γενιάς του 1880 και μετά, ο Μιλτιάδης Μαλακάσης (1869 – 1943) στα πρώτα του βήματα επηρεάστηκε αρκετά από το Ζαν Μωρεάς (Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, 1856 – 1910, Γάλλο ποιητή ελληνικής καταγωγής), μα, σύμφωνα με τον Καραντώνη[1], απόχτησε αυτή καθαυτή την ποιητική του προσωπικότητα από τον Κωστή Παλαμά των «Καημών της Λιμνοθάλασσας»· το έργο αυτό του Παλαμά και τα νέα στοιχεία που εμπεριείχε  επέβαλαν έναν καινούριο ποιητικό χώρο, το «ρουμελιώτικο Μεσολόγγι», από τ’ οποίο κι ο Μαλακάσης ξεπήδησε  (γράφει τη συλλογή «Μεσολογγίτικα»), μα κι ο Θανάσης Κυριαζής (μας έχει δώσει την ποιητική συλλογή «Ρουμελιώτικα») κι ο Γεώργιος Αθάνας (γράφει τη γνωστή ποιητική συλλογή «Τραγούδια των Βουνών»)[2]. 

Ο Μ. Μαλακάσης (1869 -1943)

Ο Καραντώνης πιστεύει πως τα περίφημα «Μεσολογγίτικα» και ξεχωριστά «Ο Μπαταριάς» δε θα γράφονταν από το Μαλακάση, αν ο Παλαμάς δεν είχε ψάλει προηγουμένως σ’ ένα δικό του ποίημα έναν ύμνο προς το Μεσολογγίτη τροβαδούρο.  Ο Μαλακάσης, χωρίς να ενταχτεί σε καμιά σχολή της εποχής του (Παρνασσισμός, Συμβολισμός, άλλες νεοτεριστικές τάσεις), επηρεάστηκε κι από το Μωρεάς, μα κι από τον Παλαμά, ώσπου να καταλήξει σ’ έναν προσωπικό τύπο γραφής και τρόπο έκφρασης.

Ο Κωστής Παλαμάς – Μεσολογγίτης καθώς είναι – πρωτοτραγούδησε το «Ρουμελιώτικο Μεσολόγγι» και πάνταοτε το θυμόταν και μετουσίωνε τις μνήμες του από τη ζωή του εκεί, μα γενικότερα από την ελληνική επαρχία, σε ποίηση, επηρεάζοντας κάποιους ποιητές  που ξεπήδησαν  από τον ίδιο χώρο της Ρούμελης και μεγάλωσαν έχοντας περίπου τα ίδια βιώματα, Αθ. Κυριαζής και Γ. Αθάνας π.χ..  Διαβάζοντας τα ποιήματά τους, διακρίνουμε εύκολα ότι τόσο  ο Κυριαζής, όσο κι ο Αθάνας, κατά τη γνώμη του Λίνου Πολίτη[3],  «χωρίς ν’ αναζητούν τίποτα το ιδιαίτερο ή την αλλαγή, συνεχίζουν με τρυφερότητα την ορθόδοξη παλαμική παράδοση του στίχου και της ομοιοκαταληξίας». Κάποια ιδιαίτερη δροσιά δίνει και στους δύο (στο Γεώργιο Αθάνα, στις πρώτες τις πιο πετυχημένες συλλογές) η απόμερη ζωή της επαρχίας, που, όπως σημειώνει στη συνέχεια ο Πολίτης, την «αποδίδουν με τρόπο γραφικά ειδυλλιακό».

Ο Γεώργιος Αθάνας (1893 – 1988) δεν είναι άλλος από το Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα, γνωστό Ναυπάκτιο ακαδημαϊκό, λογοτέχνη – δημοσιογράφο – πολιτικό. Δεν είχε μείνει τομέας πνευματικός που να μην τράβηξε την προσοχή και την πέννα του Αθάνα: ποιήματα, διηγήματα, κριτικές μελέτες, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα και κάθε είδους λογοτεχνικά δημιουργήματα. Οι αγώνες της φυλής, οι ασύγκριτες ομορφιές του ελληνικού τοπίου, οι καημοί – τα  βάσανα – η φτώχεια του ξωμάχου, η πίκρα της ξενιτιάς, οι αγνοί έρωτες, η μητρική στοργή αποτελούν συνηθισμένα μοτίβα έκφρασης του εσωτερικού κόσμου του Αθάνα· παράλληλα, όμως, η γλώσσα του Αθάνα είναι μια δημοτική, αβίαστη, φυσική και πλούσια σ’ εκφραστικά μέσα γλώσσα που συχνά θυμίζει το δημοτικό τραγούδι ( με περισσότερη ακρίβεια τούς συνεχιστές και τούς μιμητές του) και άλλες φορές Δροσίνη, Πολέμη, αλλά και τον αρχικό Παλαμά. Αστείρευτη πηγή εμπνεύσεων για το λογοτέχνη Αθάνα, όπως βλέπουμε και στη συλλογή «Ειρμός» (1929), θεωρείται η Ελλάδα της επαρχίας και η ζωή του ηρωικού μαρτυρικού και αδάμαστου λαού της· αυτό μας φέρνει στο νου το μοτίβο «Ρουμελιώτικο Μεσολόγγι», που συναντάμε σε Παλαμά και Μαλακάση.

Ο Αθανάσιος Κυριαζής (1888 – 1950) άντλησε τα θέματά του από τη ζωή και τον έρωτα, από τη φύση και τις παραδόσεις του τόπου του, Αιτωλοακαρνανία, συχνά ζωντανεύοντας παλιές παιδικές και οικογενειακές αναμνήσεις. Χρησιμοποίησε προσεγμένη απλή δημοτική χωρίς ακρότητες· ο Κυριαζής ακολουθεί την παραδοσιακή στιχουργική μ’ έντονη απήχηση του δημοτικού τραγουδιού.  Ο στίχος του είναι καθαρός και γνήσιος λυρικός που συχνά χρωματίζεται από μελαγχολική πικρία και απαισιοδοξία. «Το έργο του Κυριαζή μορφικά ακολουθεί τους παραδοσιακούς δρόμους, γνωστούς από την παλαμική παράδοση. Ιδιαίτερα τον χαρακτηρίζει η δεξιοτεχνία του στίχου. Θεματικά όμως διαφοροποιείται και εντάσσεται στη νέα ευαισθησία της γενιάς του όπως διαμορφώνεται από την ιστορική και αισθητική ατμόσφαιρα της πρώτης μεσοπολεμικής δεκαετίας»[4].

Επειδή, όμως, παρουσιάζει ο Κυριαζής στο στίχο του σχεδόν πάντοτε το ίδιο γνώριμο πλαίσιο της ζωής στην ελληνική ύπαιθρο, χωρίς επαναστατικές αναζητήσεις και μορφικές νεοτεριστικές επιδιώξεις, θεωρείται συνεχιστής της «ρουμελιώτικης ποιήσεως»· η συλλογή «Ρουμελιώτικα» του 1928 μας επαληθεύει την αμέσως προηγούμενη γνώμη.

---

[1] Αντρέας Καραντώνης, «Φυσιογνωμίες» (Μιλτιάδης Μαλακάσης), Εκδόσεις «Δωρικός», Αθήνα, 1966.

[2] Λίνος Πολίτης, «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Δ’ έκδοση, Αθήνα, 1985, ΜΙΕΤ.

[3] Λίνος Πολίτης, «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Δ’ έκδοση, Αθήνα, 1985, ΜΙΕΤ.

[4] Βλ. http://www.e-poema.eu/poem.php?id=88 :  Χρυσούλα Σπυρέλη, «Αθανάσιος Κυριαζής, Τα παροξύτονα ενός δημιουργού».