176. Για τις οικονομικές ανάγκες του Αγώνα

O πόλεμος, όταν ξεκίνησε η Επανάσταση των Ελλήνων, του 1821 για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό δεν ήταν εύκολη υπόθεση και δεν επρόκειτο να κρατήσει λίγο χρόνο. Απαιτούσε , λοιπόν, η διεξαγωγή του αρκετά χρηματικά ποσά, για να καλυφθούν οι όποιες , μικρές ή μεγάλες δαπάνες προέκυπταν.

Οι σημαντικότερες από αυτές τις δαπάνες αφορούσαν: (i) συντήρηση των στρατιωτών και ναυτών, που στελέχωσαν  – αφήνοντας ό,τι έκαναν ως τότε –  το στρατό και το στόλο και δεν είχαν άλλους πόρους, (ii) συντήρηση των πολεμικών πλοίων και κατάλληλη προπαρασκευή των πυρπολικών και (iii) αγορά όπλων και λοιπών πολεμοφοδίων.

Όλοι συνέβαλαν, στην αρχή, οικονομικά για τις ανάγκες του Αγώνα

Τον πρώτο καιρό της Επανάστασης, οι οικονομικές ανάγκες αντιμετωπίστηκαν από την ενθουσιώδη αυτοπροσφορά των περισσοτέρων που συμμετείχαν στον Αγώνα, αλλά τα κατοπινά χρόνια οι επαναστατικές κυβερνήσεις ιδρύουν τοπικές εφορείες για να αντιμετωπίσουν τα σιτηρέσια και την προμήθεια εφοδίων. Για την οικονομική διαχείριση σχεδιάστηκε δημοσιονομική λειτουργία  (προϋπολογισμός, απολογισμός, έλεγχος)  και μολονότι διορίζονται, σχετικά γρήγορα, αρμόδιοι υπουργοί (πρώτος υπουργός οικονομίας, 15/1/1822 έως 27/3/1823, ο Κορίνθιος προύχοντας Πανούτσος Νοταράς), η διαχείριση δεν ήταν πάντα άψογη και επέσυρε πολλές επικρίσεις, οι οποίες απαντώνται στην αναφορά (Ναύπλιο, 11/4/1827) της επί των εθνικών λογαριασμών επιτροπής προς την 3^η εθνοσυνέλευση και μαρτυρούν μέρος όσων έγιναν στην ελληνική οικονομία τα χρόνια του Αγώνα. Οι επικρίσεις της επιτροπής, στην οποία συμμετείχαν οι Κ. Πολυάδης, Κ. Τασσίκας, Μ. Κ. Πάγκαλος, Χριστόδουλος Οικονομίδης και Αθανάσιος Σκανδαλίδης, εστιάζονται στο ότι τα εθνικά κατάστιχα ήσαν «νοθευμένα, και πλήρη από καταχρήσεις, πλαστοπαρτίδας, ελλείψεις, λάθη και ανωμαλίας». Στις διάφορες περιόδους του Αγώνα, τα κρατικά έξοδα, σύμφωνα με την επιτροπή,  έφτασαν συνολικά τα 70.116.787,36 γρόσια (Α’ περίοδος: 2.138.824 γρόσια, Β’:14.993.069,11 και Γ’: 53.044.894, 25 γρόσια), όπως επισημαίνει ο Κ. Παπαρρηγόπουλος.

Τα κυριότερα κρατικά έσοδα, όπως διακρίνουμε, πέρα από τους ιστοριογράφους (Κορδάτος, Παπαρρηγόπουλος, Βουρνάς κλπ), και στα απομνημονεύματα των αγωνιστών και σε άλλες γραπτές πηγές (δημόσια και ιδιωτικά έγγραφα των χρόνων του Αγώνα/η φωτό του παρόντος άρθρου είναι από την ιστοσελίδα http://meropitopik.blogspot.com/2009/03/1821.html), κατά τη διάρκεια του πολυετούς Αγώνα (1821 – 1829), εφόσον είχαν δαπανηθεί τα χρήματα της «Φιλικής Εταιρείας» από νωρίς, ήσαν: (1) ο άμεσος φόρος της δεκάτης, δηλ. 10% από τα παραγόμενα προϊόντα σε είδος, όσο μειώνεται η παραγωγικότητα, κατά τον πόλεμο, λιγοστεύει κι η απόδοση του φόρου, (2) πολεμικά λάφυρα και λεία πολέμου: ελάχιστες φορές η κεντρική εξουσία καρπώνεται από μια λαφυραγωγία ή ένα πλιάτσικο σε χερσαίες μάχες, ενώ στις θαλασσομαχίες η λεία των ναυτών είναι μικρότερη, (3) η τουρκική περιουσία (ιδιωτών & Σουλτανική)  και κυρίως η ακίνητη –  οι «εθνικές γαίες», τα «εθνικά κτήματα» (Τα  «εθνικά κτήματα», όπως ονομάζονται από 6/5/1822 με διακήρυξη του υπουργού εσωτερικών, αφού έκτοτε ανήκουν στο επαναστατημένο έθνος,  ήσαν κάτι παραπάνω από τη μισή καλλιεργήσιμη έκταση σε Πελοπόννησο και Στερεά Ελλάδα κι όσοι τα καλλιεργούσαν  θάπρεπε  να πληρώνουν νοίκι περί το 20%  από το ακαθάριστο εισόδημα σε είδος. Ενώ οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις, διαρκούντος του πολέμου, μειώνονται, η «εθνική γη» που μπορούσε να εκποιηθεί έγινε πέτρα σκανδάλων, καθώς πολλοί εποφθαλμιούσαν να την αρπάξουν), (4) τα (εσωτερικά, που αποδίδουν μικρά οφέλη, και τα με βαρείς όρους αλλά μ’  ένα μέρος τους να διατίθεται για παραγγελία πλοίων εξωτερικά  – συνήθως αγγλικά) δάνεια, (5) φιλελληνικές ενισχύσεις σε χρήματα & εφόδια και (6) Έκτακτες εισφορές  κι έρανοι στα δύσκολα και καθοριστικά χρόνια του Αγώνα (1824 – ’27).