171. Μεταπολεμική ποίηση & Παλαμάς*

      Τα  μεταπολεμικά χρόνια, για διάφορους λόγους, παραμερίζεται η παλαμική ποίηση απ’ όλους και ο καταξιωμένος τις προηγούμενες δεκαετίες του 20ου αι. ως εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς (1859 - 1943) έφτασε στο σημείο να θεωρείται από κάποιους «αντιποιητικός». Ο Τ. Καρβέλης, ωστόσο, θα γράψει ότι «παρ’ όλη, όμως, την αντίδρασή τους στην ποίηση του Παλαμά, οι μεταπολεμικοί ποιητές δεν έμειναν εντελώς ανεπηρέαστοι απ’ τη ρητορεία της[1]» , ώσπου φτάνουμε στη δεκαετία του 1970.

Ο Κωστής Παλαμάς (1859 - 1943)

Το 1973, λοιπόν, ο ταλαντούχος νέος ποιητής Λευτέρης Πούλιος (1944), «ο κυριότερος τότε εκφραστής μίας αμφισβητησιακής τάσης που εκφραστικά τροφοδοτείται από την αμερικάνικη ποίηση των beat, επέλεξε στο ποίημά του «Αμέρικαν μπαρ στην Αθήνα» (στη συλλογή του «Ποίηση, 2») να αναγνωρίσει ως πνευματικό του πατέρα τον ποιητικά λησμονημένο Παλαμά. Πρόκειται για μία πράξη αποκατάστασης. Μάλιστα η αναγνώριση αυτή δεν αποσιωπά τις διαφορές ή και την απόσταση που χωρίζει το μακρινό πατέρα από τον οργισμένο γιο του»[2].

Ο Γ. Θ. Βαφόπουλος, επίσης, ο γνωστός Μακεδόνας ποιητής (1903 – 1996), κυκλοφορεί, τα ίδια χρόνια (1975), έξω από το προσωπικό του ποιητικό κλίμα τις σάτιρες «Τα Νέα Σατιρικά Γυμνάσματα», με το ψευδώνυμο Λουκίλιος Γιουβενάλος, και με πρότυπο τα «Σατιρικά Γυμνάσματα» του Κωστή Παλαμά.

Και, τέλος, ο σύγχρονός τους ως προς τα χρόνια εμφάνισης Μιχάλης Γκανάς (1944) δέχτηκε στο ποιητικό έργο του, όπως έχει ομολογήσει ο ίδιος, επιρροές, τόσο από τον Σεφέρη, όσο και από τον Παλαμά.

Παρά ταύτα, όμως, ανήκοντας στη μεταπολεμική γενιά, «τους σφοδρότερους μύδρους του ο Γκόρπας τους επιφυλάσσει σε συντοπίτη του: τον Παλαμά. Οιονεί αυτοβιορφαούμενος άλλωστε έχει γράψει: «Ανάμεσα στο Μεσολόγγι των ιερών κοκάλων και του Παλαμάκαι στο Μεσολόγγι της ατελείωτης βροχής και των καημών είχα διαλέξει το δεύτερο», γράφει σε ένα άρθρο του ο Π. Μπουκάλας για την (αρνητική)  στάση του Θωμά Γκόρπα προς τον Παλαμά[3]. Ο Θ. Γκόρπας είχε γεννηθεί στο Μεσολόγγι (1935 )  και πέθανε στην Αθήνα (2003) και πέρα από ποίηση έγραψε μελέτες, πεζά, σενάρια κ.α..

Γιατί, όμως, οι μεταπολεμικές γενιές δεν ασχολούνται με ζέση με το έργο του Κωστή Παλαμά; Ας δώσουμε το λόγο στο Μ. Σουλιώτη[4]: «[…] Οι αιτίες της αναγνωστικής λήθης του παλαμικού ποιητικού έργου (ασφαλώς εξαιρούνται οι φιλολογικές μελέτες που μεστώνουν μέσα στα πλαίσια της ενδοπανεπιστημιακής κυρίως έρευνας) είναι πολλαπλές και τις νύσσω ανάκατα: η μεγάλη σε όγκο παραγωγή, που στις ημέρες μας οπισθογραφείται ως μειονέκτημα οποιουδήποτε ποιητικού έργου· η παλαμική αισθητική, που από το τρέχον γούστο μας κρίνεται παρωχημένη· η ποιητική ιδιόλεκτος η στρατευμένη στο δημοτικιστικό αξίωμα της εποχής με τόση μαχητικότητα, ώστε οι υπερβολές της να την κάμνουν να ακούγεται σήμερα πεποιημένη· το ύφος που δεν αποφεύγει πάντα τον αδικαίωτο στόμφο· προπαντός όμως η φιλοτιμία του ποιητή να ανταποκρίνεται στις σειρήνες της συγκυρίας (επετειακές και άλλες) καθώς και η ενδοτικότητά του να δημοσιεύει («Τίποτε δεν πετάει ο Παλαμάς, τίποτε!» σχολίαζε ο Κ. Π. Καβάφης), όλα τούτα, καταλήγει ο Μ. Σουλιώτης στο άρθρο του, σε συνεργία με την ηθικολογική και απόλυτη (αλλά ενδιαφέρουσα!) απόρριψη του έργου του από τον Γιάννη Αποστολάκη και με τις μικρόχαρες και μεγάθυμες έριδες και υπονομεύσεις μεταξύ των «παλαμιστών» και των «καβαφιστών», είναι μερικές από τις αιτίες της βαριάς αναγνωστικής νάρκης του έργου του. […]»

* Απόσπασμα από εκτενέστερη εργασία μου για τον Κ. Παλαμά και τις επιρροές του σε σύγχρονους και κατοπινούς του Έλληνες ποιητές.

---

[1] Τ. Καρβέλης, Ἡ νεότερη ποίηση (θεωρία και πράξη)», γ’ Έκδοση, 1993, Αθήνα, Εκδόσεις «Κώδικας».

[2] Ευρ.  Γαραντούδης, «Ο Παλαμάς ζει και βασιλεύει;», στη «Βιβλιοθήκη», εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 24 – 10 – 2003.

[3] Π. Μπουκάλας, «Η ποίηση σαν άσκηση κριτικής, ο Θωμάς Γκόρπας για τον Σολωμό, τον Κάλβο, τον Παλαμά, τον Σεφέρη και άλλους Έλληνες ποιητές», στην εφημερίδα «Καθημερινή», 08  – 04 – 2008.

[4] Μ. Σουλιώτης, «Το μυστικό θρόισμα της «Φοινικιάς»», στην εφημερίδα «Το Βήμα», 28 – 01 – 2001.