172. Από τους πολιτικάντηδες ένας, ο Άνυτος

Η Αθηναϊκή κοινωνία, στα τέλη του 5^ου και στις αρχές του 4^ου αιώνα π.Χ., ως ορατή συνέπεια του συνεχιζόμενου πολέμου και των πολιτικών αλλαγών, που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκειά του, διάγει ημέρες σοβαρής ηθικής κρίσης.  Την κρίση αυτή, επωφελούνται οι δεινοί στο λέγειν και τη πειθώ δημαγωγοί ή όσοι έχουν σημαντική οικονομική δύναμη, που τους επιτρέπει να συμμετέχουν στα κοινά απρόσκοπτα!

Η Αγορά, τόπος πολιτικών συζητήσεων και διεργασιών στην κλασική Αθήνα

Έτσι, βάσει  μαρτυριών που εντοπίζονται σε αρχαιοελληνικές πηγές (Πλάτων, Ξενοφών, Λυσίας κ.α.), βλέπουμε το γιο του Ανθεμίωνα Άνυτο,  που είχε σημαντική οικονομική δύναμη από εργοστάσιο βυρσοδεψίας, το 409 π.Χ. να πρωτοεκλέγεται στρατηγός των Αθηναίων, αλλά επειδή χάνει την Πύλο, να εισάγεται σε δίκη, από την οποία γλιτώνει την καταδίκη, γιατί δωροδοκεί τους δικαστές. Με το πέρας του πελοποννησιακού πολέμου και τον πρώτο καιρό των Τριάντα Τυράννων μέχρι το θάνατο του Θηραμένη από τον Κριτία και τους συν αυτώ (404 π.Χ.), σχετίζεται φιλικά μαζύ του και με μετριοπαθείς ολιγαρχικούς.

Τότε, ο Άνυτος «αλλάζει στρατόπεδο» και τίθεται στο πλευρό του Θρασύβουλου του Στειρέως και μαζύ του, ο Άνυτος κατέλαβε το φρούριο της Φυλής και συνέβαλε σημαντικά στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας και την κατάλυση της τυραννίας (403 π.Χ.). Λόγω, όμως, της  παλιάς του φιλίας με το Θηραμένη, συμπεριφέρθηκε φιλικά προς τους ολιγαρχικούς και δεν επιδίωξε τη δίωξή τους. 

Στον αντίποδα, την ίδια χρονιά έχουμε το ψήφισμα του Ισοτιμίδη (403 π.Χ.), που καταργείται, όμως, τον επόμενο χρόνο (402 π.Χ.). Σύμφωνα με το ψήφισμα αυτό, στερούνται τα πολιτικά τους δικαιώματα όσοι είχαν κριθεί από αθηναϊκό δικαστήριο ένοχοι για ασέβεια. Το ψήφισμα προτάθηκε για να «τιμωρηθούν» (: αποκλεισθούν από τη δημόσια ζωή) οι υπεύθυνοι για την κοπή των Ερμών το 415 π.Χ., παραμονές της αποτυχούσας Σικελικής εκστρατείας, κυρίως δε ο Ανδοκίδης, σε βάρος του οποίου τελικά κινήθηκαν, το 400/399 π.Χ., ο Αγύρριος και ο Καλλίας κ.α.!

Τα επόμενα χρόνια (402 και 401 π.Χ.) ο Αθηναϊκός δήμος εξέλεξε τον Άνυτο και πάλι στρατηγό, αλλά το 399 π.Χ., σε μιαν εποχή έντονης μεταπολεμικής δικομανίας των Αθηναίων, ο Άνυτος στρέφεται ενάντια στο φιλόσοφο Σωκράτη, μαζύ με το ρήτορα Λύκωνα, τον πατέρα του Αυτόλυκου και έναν απ’ τους συνδαιτυμόνες στο «Συμπόσιο» του Ξενοφώντος», και το μέτριο ποιητή Μέλητο. Μάλλον επειδή θεωρούσε το Σωκράτη εχθρό της Δημοκρατίας, ο Άνυτος, όπως βλέπουμε και στην «Απολογία» του Πλάτωνος, θα συνυπογράψει την καταγγελία που έφερε το φιλόσοφο στο δικαστήριο με την κατηγορία της «ασέβειας και διαφθοράς των νέων».

Κατά καιρούς, έχει υποστηριχτεί και η άποψη πως ο Άνυτος, που είχε προσπαθήσει από παλιά να γίνει εραστής του Αλκιβιάδη, κατηγόρησε το Σωκράτη, επειδή έβλεπε το φιλόσοφο ως ερωτικό αντίζηλο, ανίκανος να καταλάβει το βάθος και το νόημα του έργου του και το νόημα της σχέσης του με τον Αλκιβιάδη, που είχε τη Σωκρατική φιλοσοφία σημείο αναφοράς.

Υπάρχει, όμως, και η μερίδα όσων θεωρούν πως ο Άνυτος, αν και συζητά μαζύ του στο διάλογο του Πλάτωνος «Μένων», διακατεχόταν από μεγάλη αντιπάθεια εναντίον του Σωκράτη. Ως αιτία αυτής της αντιπάθειας ίσως ήταν η επιρροή, την οποία ασκούσε ο Σωκράτης στον Ανθεμίωνα, το γιο του Άνυτου. Ο νεαρός ήθελε να ασχοληθεί με τη φιλοσοφία, αλλά ο πατέρας του επέμενε να συνεχίσει την πατροπαράδοτη τέχνη του βυρσοδέψη. Διά της βίας ο Άνυτος τον αποσπά από τον «κύκλο» του Σωκράτη, αλλ’ ο Ανθεμίων περιέπεσε σε μελαγχολία και τα βράδια μεθούσε στις ταβέρνες.

Ακολούθως, η πολιτική του καριέρα δεν επηρεάστηκε από τη δίκη και καταδίκη του Σωκράτη και, μεταξύ των ετών 395 – 384 π.Χ., ο Άνυτος, ως πολιτευτής των δημοκρατικών, αναλαμβάνει διάφορα πολιτικά αξιώματα (388 π.Χ. σιτοφύλακας, 384 π.Χ. ίσως επώνυμος άρχων).

Το 384 π.Χ., όμως, οι Αθηναίοι, μάλλον όψιμα μετανιωμένοι για τον άδικο θάνατο του Σωκράτη, τον εξορίζουν, κάτι που έσπρωξε τους ιστορικούς να υποθέσουν πως ο θάνατος του Άνυτου ίσως πρέπει να προσδιοριστεί μέχρι το 380 π.Χ..