120. Ι. Καποδίστριας & Δικαιοσύνη

 Η Δικαιοσύνη, κατά τον Ιωάννη Καποδίστρια (φωτογραφία), ήταν βασικός και θεμελιώδης θεσμός της Πολιτείας. Γι’ αυτό, λίγο μετά την άφιξή του ως πρώτου Κυβερνήτη του ελεύθερου και ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (Γενάρης 1828), μετακαλεί ξενοσπουδαγμένους ειδικούς και έγκριτους νομομαθείς,  με σκοπό την καλή και απρόσκοπτη οργάνωση και λειτουργία της.

Έτσι, έρχονται στην Ελλάδα ο αδελφός του Κυβερνήτη, Βιάρος Καποδίστριας (1774 – 1842, αφικνείται στην Ελλάδα 23/3/1828, μέλος του «Πανελληνίου» από τη σύστασή του, καταλαμβάνει σημαντικές κυβερνητικές και διοικητικές θέσεις την περίοδο 1829 – ’31 και αποχώρησε από την Ελλάδα τον Ιούλιο του 1831, λίγους μήνες προ της δολοφονίας του αδελφού του), ο Κερκυραίος νομομαθής Ιωάννης Γεννατάς (1777 – 1847, με σπουδές στην Ιταλία, από 20/5/1828 μέλος του «Πανελληνίου» και από το Σεπτέμβρη του 1829 έως τον Ιούλιο του 1831 «γραμματεύς» - υπουργός Δικαιοσύνης ), ο Ηπειρώτης Χριστόδουλος Κλωνάρης (1788 – 1849, από το 1828 μέλος του «Πανελληνίου», αργότερα τάχθηκε κατά του Καποδίστρια)  και ο Γρηγόριος Σούτσος  κ.α. Οι Σούτσος, Κλωνάρης και Γεννατάς, στενοί συνεργάτες του Κυβερνήτη, συναπάρτιζαν και τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή για τη σύνταξη αστικού, ποινικού και δικονομικού κώδικα.

Το Δεκέμβριο του 1828 εκδόθηκε το ψήφισμα «Περί διοργανισμού των δικαστηρίων», το οποίο – αφού συντάχτηκε με βάση απόψεις και οδηγίες – αναγνωρίζει τη σύζευξη του βυζαντινού και του εθιμικού δικαίου. Σύμφωνα με αυτό, συγκροτήθηκαν ειρηνοδικεία στις κωμοπόλεις, πρωτόκλητα δικαστήρια (πρωτοδικεία) στις έδρες των νομών, ένα εμποροδικείο στη Σύρο κι ορισμένα «ανέκκλητα κριτήρια» (εφετεία). Ακολούθως, ιδρύεται – χωρίς, όμως, να προλάβει να λειτουργήσει – και Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, ενώ το 1830 δημοσιεύεται ο πρώτος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας.

Η αντιπολίτευση αντιμετωπίζει με κριτική σφοδρότητα κάθε κίνηση του Κυβερνήτη κι αυτός αναγκάζεται να συστήσει «εξαιρετικό (έκτακτο) δικαστήριο»  για τις παραβάσεις των κρατικών υπαλλήλων, να δώσει υπερβολικά δικαιώματα στην αστυνομία, να περιορίσει την ελευθεροτυπία και γενικά να πλήξει το γόητρο της Δικαιοσύνης. Επειδή, όμως, ο Ιωάννης Καποδίστριας επιδίωκε πάση θυσία τη συγκρότηση ενός ευνομούμενου και οργανωμένου κράτους, οι κατηγορίες για υποταγή των διοικητικών οργάνων στο καποδιστριακό καθεστώς ίσως είναι αληθείς, την ώρα που ο Κυβερνήτης έχει, εκτός Ελλάδος, να αντιμετωπίσει και τις ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις, των οποίων επίσημοι κύκλοι τον θεωρούσαν «Ρώσο ανθύπατο», αν κι ο Καποδίστριας ( όπως γράφει ο Σπυρίδων Τρικούπης στην σελ. 196 του 4^ου τόμου της «Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως») «… υπέρ της Ελλάδος μετήλθε την ρωσικήν επιρροήν του, και όχι υπέρ της Ρωσίας την ελληνικήν αρχήν του …» .

Για την πολιτική του Ι. Καποδίστρια, τέλος, σε θέματα δικαιοσύνης χρήσιμες πληροφορίες αντλούμε, μεταξύ άλλων, από την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών και τη «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας»  διά χειρός Γ. Κορδάτου.