62. Κύπρος, Έλληνες, Λίβανος, 1821

  

  

   

Αφού ξεσηκώθηκε από τους πρώτους και στις 3 /5/1821  οι Τούρκοι ενίσχυσαν τη στρατιωτική δύναμή τους στο νησί με 4.000 άντρες και μέσα στο καλοκαίρι έχουμε σφαγές κληρικών και προυχόντων, η Κύπρος, στη διάρκεια της Επανάστασης, έστειλε αντιπροσώπους της στις συνελεύσεις των Πανελλήνων (1825), ενώ επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς άλλος ένας ξεσηκωμός (1826).

Πρέπει, όμως, να γραφεί και ότι η μεγαλόνησος «τροφοδότησε» τη «Φιλική Εταιρεία», προεπαναστατικά, με πολλά αξιόλογα στελέχη (εξ ων ο σφαγιασθείς το 1821 αρχιεπίσκοπος Κυπριανός), μπορεί να μη συμμετείχε ένοπλα στην Επανάσταση του 1821 στο πλευρό των Ελλαδιτών, αλλά πλήρωσε, όπως εγράφη παραπάνω, βαρύτατο «φόρο αίματος». Ενώ, μετά από τις σφαγές του Ιούλη του 1821, κυκλοφόρησε ένα γραπτό κείμενο από ευρισκόμενους στο Παρίσι Κύπριους, στο οποίο καταδίκαζαν την τουρκική θηριωδία, τάσσονταν στο πλευρό των αδελφών Ελλήνων για τον απελευθερωτικό Αγώνα και κήρυτταν την ένωση με την Ελλάδα, τα κατοπινά χρόνια, η μεγαλόνησος έστειλε αντιπροσώπους της στις συνελεύσεις των Πανελλήνων (1825) και επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς άλλος ένας ξεσηκωμός (1826).

Ανάμεσα στα κυπριακής καταγωγής ενεργά στελέχη της «Φιλικής Εταιρείας» ήταν ο δάσκαλος, Χαράλαμπος Μάλης από τη Λευκωσία, ο οποίος είχε συνοδέψει τον Παπαφλέσσα στην Πελοπόννησο και αναδείχτηκε, στη συνέχεια, σε σημαντική και δραστήρια προσωπικότητα μεταξύ των Κυπρίων που βρίσκονταν στην Ελλάδα.

Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να αποδοθεί στην προσπάθεια που καταβλήθηκε, το 1824 – 1825, στην ίδια την επαναστατημένη Ελλάδα, από ομάδα Κυπρίων που βρίσκονταν στο Ναύπλιο και οι οποίοι αρκετές φορές πίεσαν την ελληνική κυβέρνηση να οργανώσει επιχείρηση απελευθέρωσης της ιδιαίτερής τους πατρίδας. Μεταξύ των Κυπρίων αυτών ήταν ο Κυπριανός Θησέας, ο Χαράλαμπος Μάλης , ο Κυπρίδημος Γεωργιάδης, ο Γεώργιος Δ. Οικονομίδης, ο Δημήτριος Οικονομίδης, ο Κυπριανός Βικέντιος.

Το 1824 – 1825, λοιπόν, η ομάδα αυτή των Κυπρίων εργαζόταν για να πείσει την ελληνική κυβέρνηση να στρέψει την προσοχή και τις προσπάθειές της και στην Κύπρο, υπέβαλε δε αρκετά υπομνήματα. Η ελληνική κυβέρνηση όμως απέρριψε τελικά το σχέδιό τους γιατί θεώρησε μια τέτοια επιχείρηση παράτολμη, τη στιγμή μάλιστα κατά την οποία ο πόλεμος στην ίδια την Ελλάδα μαινόταν.

Η προσπάθεια συνδυάστηκε με άλλο σχέδιο για υποκίνηση εξέγερσης στο Λίβανο! Γι’ αυτό, μάλιστα, είχε σταλεί αποστολή στο Λίβανο για διερεύνηση των προθέσεων των Λιβανίων. Η αποστολή είχε επαφές και με τους Κυπρίους ιεράρχες που είχαν διαδεχτεί εκείνους που αντικατέστησαν όσους σφάχτηκαν κατά το 1821, δηλαδή τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τους επισκόπους Πάφου Πανάρετο, Κιτίου Λεόντιο και Κυρηνείας Χαράλαμπο, Η αποστολή, την οποία αποτελούσαν ο μητροπολίτης Ευδοκιάδος Γρηγόριος και ο Κύπριος Χαράλαμπος Μάλης, είχε εφοδιαστεί με γράμματα προς τους Κυπρίους ιεράρχες, από τους οποίους ζητούνταν η συνδρομή της Κυπριακής Εκκλησίας για την επιτυχία του κινήματος στο Λίβανο το οποίο, όπως αναφέρεται στα γράμματα, δεν θέλει συντελέσει ολίγον και εις την ευτυχή αποκατάστασιν της Κύπρου.

Για το ζήτημα της εξέγερσης στο Λίβανο, αλλά και σε άλλα μέρη (όπως η Σερβία), ο Χαράλαμπος Μάλης επιμένει και αναπτύσσει τις απόψεις του με δεύτερο υπόμνημά του προς τον Μαυροκορδάτο, ημερομηνίας 27 Φεβρουαρίου 1825.

Η υπόθεση της εκστρατείας στο Λίβανο είχε αρχίσει να συζητείται από τον Οκτώβριο 1824, όταν ο Χατζηστάθης Ρέζης μετέφερε στο Βουλευτικό Σώμα πρόταση του εμίρη του Λιβάνου Μπεσσίρ για σύναψη συμμαχίας με τους Έλληνες κατά των Τούρκων. Ο Μπεσσίρ, για να  πετύχει στο σκοπό του, ζητούσε ελληνικά καράβια και έδινε στους Έλληνες στρατεύματα και άλογα. Το Βουλευτικό δέχθηκε την πρόταση, υπό το πρίσμα  μάλιστα δημιουργίας αντιπερισπασμού στις δυνάμεις του σουλτάνου και σ' εκείνες του τυράννου της Αιγύπτου Μωχάμετ Άλυ του οποίου ο θετός γιος Ιμπραήμ βρισκόταν στο Μοριά τον οποίο κατέκαιε. Εκ μέρους των Ελλήνων είχαν οριστεί τότε αντιπρόσωποι για περαιτέρω διαπραγματεύσεις με τον εμίρη. Οι αντιπρόσωποι ήσαν ο Χατζηστάθης Ρέζης,  ο επίσκοπος Ευδοκιάδος Γρηγόριος και ο Χαράλαμπος Μάλης. Η τριμελής αυτή ομάδα απεστάλη στο Λίβανο το 1825 και είχε μακρές διαπραγματεύσεις. Είναι επίσης σημαντικό ότι το πρόγραμμα της ομάδας περιελάμβανε επίσκεψη στην Κύπρο, για μυστικές διαπραγματεύσεις με τον τότε αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό και τους λοιπούς ηγέτες των Ελλήνων Κυπρίων. Και τούτο, επειδή σε συνάρτηση προς την επανάσταση στο Λίβανο συνεζητείτο και απελευθερωτικός κατά των Τούρκων αγώνας στην Κύπρο. Ενημερώθηκαν Μεθόδιος (1823-1850) και άλλοι ιεράρχες στη Συρία.

Τελικά το όλο σχέδιο εκρίθη ως παρακινδυνευμένο και δεν υιοθετήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση, καθ' ην στιγμή συναντούσε πολλές δυσκολίες και έβαινε προς αποτυχία και η άλλη προσπάθεια οργάνωσης εκστρατείας στην Κύπρο υπό τον στρατηγό ντε Βιντζ. Ωστόσο μερικοί οπλαρχηγοί, που είχαν μάθει το σχέδιο περί το Λίβανο και την Κύπρο, αποφάσισαν να το υλοποιήσουν μόνοι τους, αναλαμβάνοντας οι ίδιοι να οργανώσουν και να πραγματοποιήσουν την εκστρατεία. Οι οπλαρχηγοί αυτοί ήσαν ο Βάσσος Μαυροβουνιώτης (φωτογραφία), ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης, και ο Νικόλας Κριεζώτης. Από τη Φιλιππούπολη της Θράκης ο Χατζή Γιαννακός ήταν εγκατεστημένος στη Δαμασκό και αυτός που έφερνε γράμματα από Σύριους και Λιβανέζους ηγέτες και που έπεισε τους οπλαρχηγούς Μαυροβουνιώτη, Κριεζώτη και Χατζημιχάλη να εκστρατεύσουν στο Λίβανο.

Την πρωτοβουλία τους, όμως, πληροφορήθηκε ο Χαράλαμπος Μάλης που διεφώνησε ριζικά και τους κατήγγειλε στο Βουλευτικό με έγγραφό του ημερομηνίας 29 Ιανουαρίου 1826. Ο Μάλης διαφωνούσε προς μια τέτοια επιχείρηση ατομικής πρωτοβουλίας μερικών οπλαρχηγών, επιμένοντας ότι τυχόν εκστρατεία στο Λίβανο και στην Κύπρο θα έπρεπε να αναληφθεί επίσημα από την ελληνική κυβέρνηση.

Παρά την καταγγελία του Μάλη, οι τρεις οπλαρχηγοί, ενισχυμένοι και από τους Σταύρο Λιακόπουλο και Χατζηστεφανή Βούλγαρη, συγκεντρώθηκαν στο Κυκλαδίτικο νησί Κέα, απ’ όπου ξεκίνησαν, χωρίς την έγκριση του Εκτελεστικού, κατά τα τέλη Φεβρουαρίου 1826, με 2.000 άνδρες σε 14 καράβια. Λίγες μέρες αργότερα, αρχές Μαρτίου, το σώμα έφθασε στο Λίβανο όπου αποβιβάστηκε κοντά στη Βηρυτό, κατέλαβε έναν παραθαλάσσιο πύργο κι άρχισε να επιδίδεται σε λεηλασίες.

Ο εμίρης του Λιβάνου Μπεσσίρ, με τον οποίο οι αρχηγοί του σώματος ήλθαν σε επαφή, ζήτησε τα επίσημα συστατικά ή πληρεξούσια γράμματά τους, που βέβαια δεν είχαν. Τότε τους διέταξε να φύγουν το συντομότερο, για να μην τους επιτεθεί. Η αναχώρησή τους έγινε στις 25 Μαρτίου. Από το Λίβανο ήλθαν στην Κύπρο όπου επιδόθηκαν σε ληστρικές ενέργειες και κατατρομοκράτησαν Έλληνες και Τούρκους. Στις ακτές της Κιλικίας έπιασαν ένα αυστριακό εμπορικό καράβι φορτωμένο χειροτεχνήματα και χρυσοΰφαντα υφάσματα του Χαλεπίου, και άδοξα γύρισαν στην Ελλάδα.