71.  Ο Ν. Καζαντζάκης Υπουργός

Ο Νίκος Καζαντζάκης (φωτό) πέρα από την νεοελληνική λογοτεχνία, άφησε τα ίχνη του και στην ενεργό πολιτική ζωή του τόπου. Συγκεκριμένα, στις 26 Νοέμβρη 1945, ορκίστηκε ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου, στην κυβέρνηση του προπολεμικού Προέδρου της Βουλής και γηραιού πια Φιλελεύθερου ηγέτη, Θεμιστοκλή Σοφούλη. Τη μέρα εκείνη, είχαν κληθεί να αναλάβουν υπουργικά χαρτοφυλάκια μια δεύτερη ομάδα πολιτευτών, για να συμπληρωθεί το από 22 Νοέμβρη 1945 ολιγομελές υπουργικό συμβούλιο του Θ. Σοφούλη.

Στην αθηναϊκή εφημερίδα «Εμπρός», διαβάζουμε (φύλλο της 11 Δεκέμβρη 1945, σελ. 1) ότι ο Ν. Καζαντζάκης, όταν η κυβέρνηση Σοφούλη ανακοίνωσε αμνηστία σε όλους για οποιαδήποτε πράξη πλην της ανθρωποκτονίας και της επί ηθική αυτουργία ανθρωποκτονίας, ενώ απαγορεύθηκε και η μήνυση για εγκλήματα που διαπράχτηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής (27/04/1941 – 12/02/1945), συμπεριλαμβανόταν στα μέλη του υπουργικού συμβουλίου που διαφώνησαν. Αυτός, ο Γ. Καρτάλης, Η. Πετμεζάς, Ι. Πελτέκης και Γ. Παπάς υποστήριξαν να δοθεί ευρύτερη αμνηστία και μάλιστα ότι δεν μπορούν να θεωρηθούν ένοχοι φόνων όσοι τους διέπραξαν: (α)  εναντίον αντρών του εχθρού, (β) εναντίον ενόπλων συνεργατών του εχθρού (τάγματα ασφαλείας κ.α.) και (γ) εναντίον ενόπλων πρακτόρων του εχθρού. Όπως έγραφε η ίδια εφημερίδα, οι διαφωνούντες υπουργοί δήλωναν σαφώς ότι θα έφταναν μέχρι και σε παραίτηση ακόμα, αν η άποψή τους δεν γινόταν δεχτή.

Γιατί παραιτήθηκε

Τον Αύγουστο του 1945, τον είχαμε βρει Πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Εργατικής Ένωσης. Η Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση, όμως, δεν κατήλθε ποτέ σε βουλευτικές εκλογές. Αντ’ αυτού, συμμετείχε στη συνδιάσκεψη των ελληνικών σοσιαλιστικών κομμάτων (Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ελλάδος – Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος – Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας – Σοσιαλιστική Εργατική Ένωση) κατά το Γενάρη του 1946, η οποία και κατέληξε στη συνένωσή τους και στη δημιουργία του ενιαίου κόμματος υπό το όνομα «Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος – Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας». Επικεφαλής του νέου κόμματος τέθηκε διοικούσα επιτροπή που απάρτιζαν οι Αλέξανδρος Σβώλος, Ηλίας Τσιριμώκος, Στ. Κανελλόπουλος, Α. Μπεναρόγιας, Ν. Καζαντζάκης, Σ. Σωμερίτης, Ν. Ασκούτσης, Δ. Στρατής, Α. Γρηγορογιάννης, Κ. Σκλάβος, Στρ. Παπαϊωάννου, Σ. Αλεξανδρής, Σ. Δημόπουλος Δημοσθένης Αποστολίδης, Δ. Παπαμήτρου και Ι. Σακελλαρίου.

Η νέα διοίκηση του κόμματος κάλεσε, στις 10 Γενάρη του 1946, τον Καζαντζάκη να υποβάλει την παραίτησή του από υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Σοφούλη (βλ. εφημερίδα Αθηνών «Ελευθερία», 11/01/1946). Ήταν ο μόνος από τα μέλη του συντονιστικού οργάνου του κόμματος, που κατείχε κυβερνητική θέση! Έτσι, αφού παρέμεινε στο υπουργικό αξίωμα για χρονικό διάστημα μικρότερο των 2 μηνών, παραιτήθηκε, ενώ όλη η χώρα συγκλονίζεται από πανεργατικές απεργίες (εκτενείς περιγραφές παραθέτουν τα φύλλα του «Ριζοσπάστη» του α’ δεκαπενθημέρου του 1946), στις 11 Γενάρη 1946. Η παραίτησή του σχετιζόταν με τις επικείμενες, πρώτες μεταπολεμικές, βουλευτικές εκλογές της 31^ης Μαρτίου 1946, επειδή όλα έδειχναν ένα «βαρύ» προεκλογικό κλίμα υπέρ των μοναρχικών και κατά των Φιλελευθέρων και της Αριστεράς.

Η εφημερίδα «Εμπρός», σχολιάζοντας την παραίτηση Καζαντζάκη από το υπουργικό αξίωμα, τιτλοφορεί το ανυπόγραφο σχόλιο της 2^ης σελίδας στο φύλλο της 12/01/1946 «Επιτέλους!» και σημειώνει: «Ο άνευ χαρτοφυλακίου υπουργός κ. Καζαντζάκης, επισκεφθείς χθες τον πρωθυπουργόν, υπέβαλε την παραίτησίν του, δηλώσας ότι αποχωρεί της Κυβερνήσεως ως φίλος και ότι μετά την ένωσιν των σοσιαλιστικών κομμάτων αποχωρεί οριστικώς της πολιτικής…»

Η παραίτηση – αποχώρηση του Ν. Καζαντζάκη είναι από τις πρώτες ανάμεσα στα μέλη του υπό το Θεμιστοκλή Σοφούλη υπουργικού συμβουλίου.  Τον ίδιο Γενάρη, ο Θ. Σοφούλης απέρριπτε την έκκληση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη και του Σοφοκλή Βενιζέλου για υπόδειξη κοινών υποψηφίων από τους Φιλελευθέρους και τους Λαϊκούς, ενώ το Μάρτη αρνήθηκε παρόμοια πρόταση από το ΚΚΕ για εκλογική συνεργασία ανάμεσα στο ΕΑΜ και τους Φιλελευθέρους.