66.  1453, μοιραία χρονιά για το Βυζάντιο

  

Στο ξεκίνημα του 1453, η πάλαι ποτέ κραταιά κοιτίδα του ελληνοχριστιανισμού, πρωτεύουσα του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους, η Κωνσταντινούπολη είχε χάσει όλη τη λάμψη και τη δύναμη του παρελθόντος. Ήταν μια ερειπωμένη πόλη, που μόνο το Παλάτι, ο Ιππόδρομος, και οι μεγάλες εκκλησίες θύμιζαν το λαμπρό παρελθόν. Ο πληθυσμός της δεν ξεπερνούσε τα 50.000 άτομα. Οι Βυζαντινοί στρατιώτες ανέρχονταν σε 5.000 και 2.000 οι ξένοι, κυρίως Γενουάτες και Βενετοί. Μάλιστα 700 Γενουάτες είχαν φθάσει με δυο καράβια στις 26 Ιανουαρίου 1453 και αρχηγό τον έμπειρο Ιωάννη Ιουστινιάνη. Τα τείχη είχαν επισκευαστεί βιαστικά, και εκβαθύνθηκε η τάφρος. Συγκεντρώθηκαν τρόφιμα, ενώ τα κειμήλια των εκκλησιών δόθηκαν για να κοπούν νομίσματα και να πληρωθούν οι στρατιώτες. Επίσης είχαν σταλεί επιστολές βοήθειας σε όλους τους χριστιανούς ηγεμόνες. Οι Γενουάτες στην περιοχή του Γαλατά έμειναν ουδέτεροι και δεν βοήθησαν καθόλου στην άμυνα της πόλης.

Επικεφαλής των  Τούρκων είναι ο σουλτάνος Μωάμεθ ο 2ος, που αναρριχιέται στον οθωμανικό θρόνο το 1451, σε ηλικία 21 ετών.   Έβαλε, λοιπόν, o  Μωάμεθ στόχο της ζωής του, όπως όλοι, άλλωστε, οι ηγήτορες των Τούρκων του 14^ου και του 15^ου αιώνα, την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, γιατί  νόμιζε πως του χρειαζόταν ως πέρασμα στην Ευρώπη, ο έλεγχος του Βοσπόρου ήταν ό,τι έπρεπε να βρίσκεται στα χέρια του, για να εδραιωθούν οι τουρκικές κατακτήσεις. Για να μην είναι απασχολημένος με ανοικτά άλλα πολεμικά μέτωπα, ο Μωάμεθ φέρθηκε πολύ έξυπνα. Έσπευσε να συνάψει συνθήκη ειρήνης με την Ουγγαρία και την Βενετία, με ευνοϊκούς για τις χριστιανικές αυτές δυνάμεις όρους, και από τον Απρίλιο ως τον Αύγουστο του 1452 ανήγειρε στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου το φρούριο ΜπογκάζΚεσέν, μήκους 250 μέτρων και πλάτους από 50 ως 100 μέτρα. Με το φρούριο αυτό και με το φρούριο της μικρασιατικής ακτής Ανατολού-Χισάρ μπορούσε να ελέγχει απολύτως την διάβαση των Στενών, ενώ συγχρόνως ενίσχυσε τις δυνάμεις του με στόλο από 31 γαλέρες και με πολεμικό υλικό, που ανέτρεπε την ως τότε τακτική του πολέμου.

Ο Ούγγρος Ουρβανός, κατά παραγγελία του Μωάμεθ, κατασκεύασε το «βασιλικό πυροβόλο», όπως ονομάστηκε, «τέρας τo φοβερόν και εξαίσιον» κατά την φράση του ιστορικού της Άλωσης Δούκα, με διαμέτρημα 80 εκατοστών του μέτρου που μπορούσε να εκτοξεύει βλήματα μήκους δύο περίπου μέτρων. Υπήρχε, όμως, πάντα ανοιχτό το ενδεχόμενο, ο Ελληνισμός του Μοριά να βοηθούσε την Κωνσταντινούπολη, που επλήττετο. Για να μην αφήσει ο Μωάμεθ, λοιπόν, τους δεσπότες της Πελοποννήσου να στείλουν ενισχύσεις στην Κωνσταντινούπολη διέταξε τον στρατηγό Τουραχάν να κατευθυνθεί από την Θεσσαλία προς την Πελοπόννησο τον Οκτώβριο του 1452. Οι Τούρκοι ανέτρεψαν την άμυνα του Ισθμού, έφθασαν στην Αρκαδία και προχώρησαν ως τον Μεσσηνιακό Κόλπο.

Η πολιορκία της Βασιλεύουσας άρχισε επίσημα την άνοιξη, στις 07/04/1453. Όμως οι προετοιμασίες είχαν αρχίσει τον Ιανουάριο του ίδιου έτους με την μεταφορά των κανονιών και τον Μάρτιο με την άφιξη τουρκικών στρατευμάτων μπροστά από τα τείχη της Πόλης.

Οι πολιορκητές ανέρχονταν σε 150.000 στρατιώτες και πλαισιώνονταν από τεχνίτες, εργάτες, υπηρέτες, κλπ. και μεγάλο πλήθος ατάκτων. Ήταν άριστα οργανωμένος και εκπαιδευμένος και φανατισμένος από τους δερβίσηδες, που κυκλοφορούσαν στο στρατόπεδο και φανάτιζαν τους στρατιώτες. Ο πολεμικός τους στόλος αποτελούμενος από 400 πλοία έφθασε στο Βόσπορο στις 12 Απριλίου και, παρά την ηρωική αντίσταση των υπερασπιστών της  με επικεφαλής τον από το Γενάρη του 1449 αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον 11^ο τον Δραγάση – Παλαιολόγο, η Πόλη έπεσε στις 29 Μαΐου του ίδιου έτους.

Η τουρκική επίθεση άρχισε με βολές πυροβολικού, που άνοιγαν τρύπες στα τείχη, τις οποίες όμως κατάφερναν να κλείσουν οι αμυνόμενοι. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να σπάσουν την αλυσίδα του Κερατίου κόλπου, αλλά δεν τα κατάφεραν . Μάλιστα στις 20 Απριλίου κατόρθωσαν να περάσουν ένα βυζαντινό και τρία γενουατικά καράβια με αρχηγό τον Φλαντανελλά διαλύοντας την αντίσταση των Τούρκων. Δυο μέρες αργότερα οι Οθωμανοί κατασκεύασαν διόλκο δώδεκα χλμ. από τον Βόσπορο στον Κεράτιο και πέρασαν με αυτό τον τρόπο 70 πλοία στον Κεράτιο κόλπο.

Στις 21 Μαΐου, ο σουλτάνος των Οθωμανών ζήτησε την παράδοση της πόλης και παρείχε διαβεβαιώσεις στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο και σε όσους ήθελαν ότι θα μπορούσαν να φύγουν ελεύθεροι από την πόλη. Ο Κωνσταντίνος πρότεινε να πληρώσει υψηλότερους φόρους υποτέλειας -πλήρωνε 300.000 ασημένια νομίσματα ετησίως-, αλλά να κρατήσει υπό την κατοχή του την Κωνσταντινούπολη: "Το δε την πόλιν σοι δούναι, ούτ' εμόν έστιν ούτ' άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών".

Στις 27 Μαΐου άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός. Δυο μέρες αργότερα ξεκίνησε η τελική επίθεση σε πολλά μέρη των τειχών, αλλά με επίκεντρο την Πύλη του Αγίου Ρωμανού, διότι εκεί το τείχος είχε σχεδόν καταπέσει. Στην τρίτη τουρκική έφοδο, ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε και αποσύρθηκε από τη μάχη. Η αποχώρησή του έφερε σύγχυση στους αμυνόμενους και οι Τούρκοι μπήκαν στην Πόλη. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, έπεσε στα τείχη σαν μαχόμενος σαν λιοντάρι απλός στρατιώτης. Η Πόλις εάλω!

Ενώ το συνημμένο βίντεο προβάλλει  στιγμές από την Ιστορία του Βυζαντίου και την Άλωση της Πόλης, πληροφορίες για το παρόν λήμμα ελήφθησαν, μεταξύ άλλων, από την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών, την «Ακμή και Παρακμή του Βυζαντίου» του Γ. Κορδάτου, την «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους» του Γκ. Οστρογκόρσκι κ.α..