17.  Η  ρητορική «δεινότης» του Δημοσθένους 

«Είπερ ίσην γνώμη ρώμην Δημόσθενες είχες, ούποτ' αν Ελλήνων ήρξεν Άρης Μακεδών  (Εάν είχες, Δημοσθένη, ισομεγέθη με τον τρόπο που σκεφτόσουν και τη σωματική σου δύναμη, οι πολεμόχαροι Μακεδόνες ποτέ δε θα κυριαρχούσαν στους Έλληνες)». Τούτο το επίγραμμα κοσμούσε το χάλκινο ανδριάντα, που έστησαν, στα μέσα του 3^ου αιώνα π.Χ., οι Αθηναίοι για το Δημοσθένη (φωτογραφία), το φημισμένο συμπατριώτη τους ρήτορα. Είχαν περάσει 40 σχεδόν χρόνια αφότου πέθανε.

Ποιος ήταν, όμως, ο μεγάλος Αθηναίος ρήτορας και ποιο το έργο του, πολιτικό και ρητορικό  ας ιδούμε παρευθύς. Ο  Δημοσθένης γεννιέται, στα 384 π.Χ.,  στο δήμο της Παιανίας και αυτοκτόνησε, με κώνειο, αυτοεξόριστος στον Πόρο σε ηλικία 62 ετών (322 π.Χ.). Ο ομώνυμος πατέρας του ήταν οικονομικά εύρωστος εργοστασιάρχης. Πέθανε, όμως, νωρίς και την περιουσία του «λεηλάτησαν» οι επίτροποι του ανήλικου γιου του. Η μητέρα του Δημοσθένους, Κλεοβούλη, είχε γεννηθεί στην Κριμαία και αυτό έδινε την ευκαιρία στον επί χρόνια πολιτικό του αντίπαλο και γνωστό ρήτορα του 4^ου αιώνα Αισχίνη να τον μέμφεται για τη σκυθική του «ρίζα».

Τη δόξα του, όμως, ο Δημοσθένης οφείλει στους  – αφού ξεπέρασε, με το πείσμα του, σημαντικά προβλήματα με την ευφράδεια λόγου που αντιμετώπιζε από τη γέννησή του – «πύρινους» λόγους και στους αδιάκοπους πολιτικούς αγώνες  του εναντίον του  βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου του 2^ου, ο οποίος – στα  μέσα του 4^ου αιώνα π.Χ. – ύστερ’ από αλματώδη εξέλιξη, σχεδίαζε να εγκαθιδρύσει Μακεδονική Ηγεμονία σ’ όλο τον ελλαδικό χώρο. Ο Δημοσθένης, όμως, είχε στο νου του μιαν αθηναϊκή παντοδυναμία ανάλογη με των «χρυσών» για την Αθήνα χρόνων του Περικλέους και δεν ήθελε να παραδώσει η πατρίδα του την πρωτοκαθεδρία στο Φίλιππο και τους Μακεδόνες.

Ό,τι προσιδιάζει τους λόγους του, που η τεχνική τους κατασκευή θυμίζει το δάσκαλό του Ισαίο, αλλά κείται ανάμεσα στο Λυσία και τον Ισοκράτη, είναι το ύψος και η «δεινότης», δηλ. η θαυμαστή δύναμη του λόγου, που συναρπάζει το νου και εξεγείρει τα πάθη.

Σώζονται έως τις ημέρες μας 61 λόγοι του Δημοσθένη (15 συμβουλευτικοί, 15 δημόσιοι δικανικοί και 31 ιδιωτικοί δικανικοί), από τους οποίους μερικοί είναι μάλλον, κατά τους ειδικούς, «μη γνήσιοι». Να σημειωθεί πως 11 από τους συμβουλευτικούς του λόγους, που απάγγειλε στην Εκκλησία του Δήμου, στρέφονται απευθείας εναντίον του Φιλίππου!