19. Tα  'ζησαν και τάγραψαν

  

 

Εάν θέλουμε, ως φιλομαθείς και φιλίστορες, να αναζητήσουμε ιστορικές πηγές για την εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση του 1821, θα πρέπει να σταθούμε και στην περίπτωση των απομνημονευμάτων των Αγωνιστών του 1821, λέγοντας πως είναι αναμνήσεις από τη ζωή και τη δράση τους στα χρόνια του Αγώνα ή λίγο πριν την έναρξή του ή λίγο μετά τη λήξη του. Τα κείμενα αυτά δεν είναι αντικειμενικά και ανεπηρέαστα, όπως η Ιστορία. Και τούτο είναι λογικό και φυσιολογικό, εφόσον ο συγγραφέας τους είναι φυσικό να παίρνει προσωπική θέση συχνά σ’ ό,τι περιγράφει, να δικαιολογεί τον εαυτό του και να του δίνει, ίσως, μεγαλύτερη αξία, από όση πραγματικά έχει.

Πολλοί, λοιπόν, από όσους πρωταγωνιστήσανε στον πολεμικό ή στον πολιτικό «στίβο» στα χρόνια της Επανάστασης (1821 έως 1829) θέλησαν να καταθέσουν μια γραπτή μαρτυρία για τα σπουδαία γεγονότα τα οποία έζησαν.

Από τα απομνημονεύματα που έχουν πολλές και χρήσιμες πληροφορίες για το διαχρονικό αναγνώστη τους και το λιγότερο δυνατό φόβο να παρασυρθεί αυτός σε υποκειμενικές κρίσεις, μπορούμε να ξεχωρίσουμε, τόσο από ιστορικής όσο και από λογοτεχνικής πλευράς, τα «Στρατιωτικά Ενθυμήματα» του Κασομούλη, τα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη (φωτογραφία). Η «Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής» είναι μια προφορική αφήγηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη  καταγραμμένη από το λόγιο της εποχής Γεώργιο Τερτσέτη, ενώ δεν πρέπει να αγνοήσουμε τις προσπάθειες και των Ν. Σπηλιάδη, Χρ. Περραιβού, Παλαιών Πατρών Γερμανού, Φωτάκου κ.α..