39. Για τη Βυζαντινή Αυλή & Εθιμοτυπία

Για κάθε φιλίστορα έχουν μεγάλη σημασία τα κείμενα που σώθηκαν και σχετίζονται  με την εθιμοτυπία στα βυζαντινά χρόνια και τα οποία είναι αρκετά και ενδιαφέροντα.

Από τον 4^ο και 5^ο αιώνα, έχουμε τη «Notitia Dignitatum» (Κατάλογος Αξιωμάτων) του 425 μ.Χ., ενώ τον 6^ο αιώνα μ.Χ. έχουμε συλλογή πρακτικών κειμένων από τον 5^ο και τον 6^ο αιώνα με περιγραφές από τον Πέτρο Πατρίκιο ορισμένων ανακτορικών τελετών. Τα έργα αυτά μας σώζονται μέσω των συγγραμμάτων που αποδίδονται στη γραφίδα του πολυγραφότατου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του 7^ου του Πορφυρογέννητου ( φωτογραφία, 913 – 959  μ.Χ.).

Ξεκινώντας από τα μέσα του 6^ου αιώνα, έχουμε και μιαν απλή αναφορά χωρίς πρακτικό σκοπό των πολιτικοστρατιωτικών αξιωμάτων στο έργο του Ιωάννη του Λυδού «De Magistratibus» (Περί Αρχών). Το πόνημα αυτό, όμως, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση εγχειρίδιο εθιμοτυπικής πολιτικής. Πρέπει να υπήρχαν κι άλλα κείμενα, που είτε έχουν χαθεί, είτε έχουνε σωθεί ως παραπομπές με τον τίτλο «Παλαιές Εκθέσεις» σε άλλα έργα.

Στη Μεσοβυζαντινή Εποχή έχουμε τα 4 πιο φημισμένα «Τακτικά», που είναι τα εξής: 1. Τακτικό του Uspensky (842 – 843, στα τέλη της βασιλείας του Θεόφιλου, βρέθηκε Ιεροσολυμιτικός Κώδιξ νο 39), 2. «Κλητορολόγιον του Φιλοθέου» (επί εποχής Λέοντος του 6^ου του Σοφού, 899 μ.Χ.), 3. Τακτικό του Benesevic (στα χρόνια του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου και του Ρωμανού Λακαπηνού, 934 – 944 μ.Χ.) και 4. Τακτικό Οικονομίδη ή Εσκοριάλ (επί Ιωάννη Τσιμισκή και Βασιλείου Βουλγαροκτόνου, 970 – 980 μ.Χ., σημαντική μαρτυρία για τους αυλικούς αξιωματούχους που συμμετείχαν στα αυτοκρατορικά γεύματα και δείπνα).

Κατά τους αιώνες που ακολουθούν πριν τη Λατινοκρατία (11^ος – 12^ος – 13^ος μ.Χ.), για διάφορους λόγους, δεν έχουμε κείμενα εθιμοτυπίας, ενώ τον 14^ο αιώνα, με την ανάκτηση (1261) της Κωνσταντινούπολης από τους Παλαιολόγους, έχουμε πολλά τέτοια κείμενα. Ξεχωρίζει, χωρίς αμφιβολία, το πόνημα «Περί των οφικίων του Παλατίου Κωνσταντινουπόλεως και των οφικίων της Μεγάλης Εκκλησίας», που μας δίνει 76 αυλικά αξιώματα κατά χρονολογική σειρά και πραγματευόταν τα των τελετών, της ιεραρχίας και της ενδυμασίας των επισήμων προσκεκλημένων και των αυλικών στα τραπεζώματα του αυτοκράτορα και της υστεροβυζαντινής Αυλής και αποδιδόταν κακώς, επί σειρά ετών, στο Γεώργιο Κωδινό.  Για το έργο του Ψευδοκωδινού, τα χρόνια, μάλλον, του αυτοκράτορα Ιωάννη του 6^ου του Καντακουζηνού (1341 – 1355) πρέπει να θεωρούνται terminus ante quem. Χρήσιμες μαρτυρίες για την ιεραρχία και τους τίτλους των αξιωματούχων μας παρέχουν και κάποια μολυβδόβουλα των χρόνων εκείνων.

Το 1972, θα εκδοθούν και τα 4 παραπάνω «Τακτικά» μαζί, υπό το γενικό τίτλο «Les Listes de preseance»,  όπου έχουμε κείμενα με σωστό κριτικό υπομνηματισμό και με ολοκληρωμένες μελέτες για τη βυζαντινή εθιμοτυπία και τους διοικητικούς της θεσμούς.